คณะกรรมการบริหาร
     โครงการฯภาคเหนือ
     โครงการฯภาคกลาง
     โครงการฯภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
     โครงการฯภาคใต้
Username
Password
 


UserName

Password

   
 
 


          ข้อมูลวิชาการ

 การจัดการพื้นที่ต้นน้ำลำธาร
 ความเป็นมาและบทบาทของกรมป่าไม้ในการจัดการพื้นที่ต้นน้ำลำธาร
กรมป่าไม้ ได้เริ่มเข้ามามีบทบาทในด้านการจัดการพื้นที่ต้นน้ำลำธาร เมื่อประมาณ 40 กว่าปีมาแล้ว กล่าวคือในปี พ.ศ. 2496 กรมป่าไม้ได้เริ่มจัดตั้งหน่วยงานสนามที่ดำเนินการเกี่ยวกับการป้องกันต้นน้ำลำธารขึ้นเป็นครั้งแรก ในรูปของสถานีวนกรรมป้องกันต้นน้ำลำธาร รวม 4 แห่ง ในท้องที่จังหวัดเชียงราย เชียงใหม่ และ สระบุรี ต่อมาได้มีการศึกษาทดลองเกี่ยวกับการอนุรักษ์ดินและน้ำเพิ่มขึ้นในรูปของสถานีทดลองเกี่ยวกับการวิจัยการอนุรักษ์ดินและน้ำที่ อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา

  ต่อมาในปี พ.ศ. 2508 ได้มีการจัดตั้งงานวิจัยเพื่อรักษาต้นน้ำขึ้นที่ดอยเชียงดาวเป็นแห่งแรก เพื่อศึกษาวิจัยและพัฒนางานในพื้นที่ลุ่มน้ำ นอกเหนือไปจากนั้นยังได้มีการทดลองปลูกป่าปรับปรุงต้นน้ำควบคู่กันไปด้วย ต่อจากนั้นได้มีการขยายงานเพิ่มมากขึ้นในปีต่อ ๆ มาจนถึงปี พ.ศ. 2518 กรมป่าไม้ ได้เล็งเห็นว่างานปรับปรุงและพัฒนาต้นน้ำลำธารเป็นงานที่มีความสำคัญมีปริมาณที่มากขึ้น จึงได้ยกระดับงานวิจัยเพื่อรักษาต้นน้ำขึ้นเป็นกองอนุรักษ์ต้นน้ำ และในปี พ.ศ. 2535 ได้มีการแบ่งส่วนราชการในกรมป่าไม้ใหม่ จึงเปลี่ยนชื่อเป็นส่วนอนุรักษ์ต้นน้ำ สำนักอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ จนถึงปัจจุบัน โดยแบ่งการบริหารงาน ออกเป็น 6 ฝ่าย คือ ฝ่ายบริหารงานทั่วไป ฝ่ายสำรวจและวางแผน ฝ่ายส่งเสริมและพัฒนาต้นน้ำ ฝ่ายจัดการ ต้นน้ำที่ 1 ฝ่ายจัดการต้นน้ำที่ 2 และฝ่ายจัดการต้นน้ำที่ 3 ซึ่งในการปฏิบัติงานภาคสนามนั้น ประกอบด้วยศูนย์จัดการต้นน้ำ จำนวน 19 ศูนย์ และหน่วยจัดการต้นน้ำทั่วประเทศ จำนวน 189 หน่วย นอกจากนี้ยังมีโครงการพิเศษอีกหลายโครงการ เช่น โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โครงการวนศาสตร์ชุมชนบนพื้นที่สูง ศูนย์พัฒนาโครงการหลวง (ฝ่ายป่าไม้ ) และ โครงการจัดการลุ่มน้ำน่านตอนบน เป็นต้น

 
  การจัดการลุ่มน้ำ
 
การจัดการลุ่มน้ำเป็นขบวนการดำเนินการให้สรรพสิ่งในลุ่มน้ำมีศักยภาพในการให้ผลผลิตของทรัพยากรน้ำ และทรัพยากรอื่น ๆ รวมทั้งมิให้เกิดปัญหาด้านการพังทลายของดิน ความแห้งแล้ง อุทกภัยมลพิษ และปัญหาอื่น ๆ ภายในลุ่มน้ำ แนวทางการจัดการลุ่มน้ำเพื่อให้บรรลุผลสำเร็จตามวัตถุประสงค์ ต้องอาศัยหลักปฏิบัติในการจัดการลุ่มน้ำ ซึ่ง เกษม (2539) ได้สรุปไว้ 3 ขั้นตอน คือ
  1. การวางแผนการใช้ที่ดิน การจัดการลุ่มน้ำจำเป็นต้องแบ่งชั้นประเภทที่ดินทั้งลุ่มน้ำตามสมรรถนะการใช้ประโยชน์ก่อนอื่นใดทั้งสิ้น การแบ่งประเภทและการวางแผนการใช้ที่ดินให้ถูกต้อง ตามสมรรถนะนั้น จะทำให้การจัดการลุ่มน้ำได้รับผลตอบแทนตามวัตถุประสงค์อย่างแน่นอน
  2. การใช้ทรัพยากรลุ่มน้ำและมาตรการควบคุมตามวิธีการอนุรักษ์ การใช้ทรัพยากรที่ถูกต้องตามหลักการและวิธีการอนุรักษวิทยา ไม่ฟุ่มเฟือยและเป็นไปด้วยความระมัดระวัง เป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยป้องกันมลพิษสิ่งแวดล้อมในลุ่มน้ำได้
  3. การควบคุมของเสียและมลพิษสิ่งแวดล้อม จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีมาตรการควบคุมมลพิษสิ่งแวดล้อม ซึ่งการควบคุมมลพิษนี้มิใช่เป็นพิษที่เป็นสารเคมี ที่เป็นเชื้อโรค หรือลักษณะกายภาพมิให้เปลี่ยนไป แต่อาจเป็นการป้องกันมลพิษทางสังคม และเศรษฐกิจด้วย
 

Back to top


©สงวนลิขสิทธิ์ พ.ศ.๒๕๔๗ - ส่วนโครงการพระราชดำริและความมั่นคง ( กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช )