สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

พุดนา
วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2561

Kailarsenia lineata (Craib) Tirveng.

Rubiaceae

ดูที่ อินถวาน้อย



อินถวาน้อย
วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2561

Kailarsenia lineata (Craib) Tirveng.

Rubiaceae

ไม้พุ่ม แตกกิ่งหนาแน่น สูงได้ถึง 2 ม. มีขนสั้นนุ่มตามกิ่งอ่อน เส้นแขนงใบด้านล่าง ก้านใบ หลอดกลีบดอกด้านนอก หูใบเชื่อมติดกัน ปลายจักเป็น 2 แฉก ใบเรียงตรงข้าม รูปรี หรือรูปขอบขนาน ยาว 3–4 ซม. ปลายแหลม โคนสอบเรียว เส้นแขนงใบมีข้างละประมาณ 10 เส้น ก้านใบยาวประมาณ 2 มม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านดอกสั้นมาก กลีบดอกและกลีบเลี้ยงจำนวนอย่างละ 5 กลีบ ฐานดอกมี 5 สัน หลอดกลีบเลี้ยงยาวประมาณ 2 มม. ปลายแฉกรูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก ติดทน ดอกรูประฆัง หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 2 ซม. กลีบรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1.3 ซม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดใต้ปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูสั้นมาก อับเรณูรูปแถบ ยื่นพ้นปากหลอดเล็กน้อย ก้านเกสรเพศเมียรูปกระบอง ยื่นเลยปากหลอดเล็กน้อย ผลสด รูปรี ยาวประมาณ 2 ซม. มีสันตามยาว 5 สัน เมล็ดจำนวนมาก

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่นครพนม ขึ้นตามป่าโปร่งที่มีน้ำท่วมในฤดูน้ำหลาก ความสูงประมาณ 200 เมตร คล้ายกับ Kailarsenia hygrophila (Kurz) Tirveng. และ K. godefroyana (Kuntze) Tirveng. ซึ่งทั้งสองชนิดมีฐานดอกเรียบ พบทางภาคกลางและภาคตะวันออก ส่วนอีก 2 ชนิด พบทางภาคใต้ คือ K. campanula (Ridl.) Tirveng. และ K. tentaculata (Hook.f.) Tirveng. อนึ่งรูปในหนังสือ Rubiaceae of Thailand ที่ระบุว่าเป็น K. lineata (Craib) Tirveng. แผ่นใบ ฐานดอก ดอก และผลขนาดใหญ่ น่าจะเป็น พุดเวียดนาม ที่มักพบใช้ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Gardenia (Kailarsenia) vietnamensis หรือ G. angusta ‘Vietnam’ ซึ่งไม่พบในแหล่งข้อมูลรายชื่อพืชต่าง ๆ ที่ใช้ประกอบในการตรวจสอบชื่อวิทยาศาสตร์ ในไทยพบเป็นไม้ประดับ และอาจเป็นชนิดที่พบที่ภูวัว จังหวัดบึงกาฬ

สกุล Kailarsenia Tirveng. แยกมาจากสกุล Gardenia ที่มีหูใบแยก 2 แฉก ติดทน และผลมีขนาดเล็กกว่า มีประมาณ 6 ชนิด พบเฉพาะในเอเชีย ในไทยมีประมาณ 5 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวเดนมาร์ก Prof. Kai Larsen (1921–2012) อดีตบรรณาธิการร่วมหนังสือพรรณพฤกษชาติของประเทศไทย

ชื่อพ้อง  Gardenia lineata Craib

ชื่ออื่น   พุดนา (ประจวบคีรีขันธ์); อินถวาน้อย (นครพนม)

อินถวาน้อย: ไม้พุ่ม แตกกิ่งหนาแน่น หูใบเชื่อมติดกัน ปลายจักเป็น 2 แฉก ดอกรูประฆัง ผลสด รูปรี มีสันตามยาว 5 สัน (ภาพ: มานพ ผู้พัฒน์)

เอกสารอ้างอิง

Craib, W.G. (1932). Rubiaceae. Florae Siamensis Enumeratio. Vol. 2: 119–120.

Puff, C., K. Chayamarit and V. Chamchumroon. (2005). Rubiaceae of Thailand. The Forest Herbarium, Bangkok.

Tirvengadum, D.D. (1983). New taxa and name changes in tropical Asiatic Rubiaceae. Nordic Journal of Botany 3: 464.