ไม้ล้มลุก เหง้าแตกแขนงมีกลิ่นหอม ใบเรียงสลับระนาบเดียวกัน ช่อดอกออกจากเหง้าหรือลำต้น รูปโคนกว้างหรือรูปกระสวย กาบเป็นแผ่นคล้ายเกล็ด ใบประดับเรียงซ้อนเหลื่อมชิดกัน แต่ละใบประดับมีดอกเดียว ใบประดับย่อยไม่เป็นหลอด กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอดแยกด้านเดียว ปลายจักตื้น ๆ 3 จัก หลอดกลีบดอกเรียวยาว กลีบดอก 3 กลีบ กลีบคู่ข้างเรียวแคบ แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันด้านข้างแนบติดกลีบปากดูคล้ายกลีบปากมี 3 กลีบ กลีบปากปลายมักเว้าตื้น ก้านชูอับเรณูสั้น แกนอับเรณูเป็นสันหุ้มเกสรเพศเมีย รังไข่มี 3 ช่อง ผลแห้งแตกเป็น 3 ซีก เมล็ดมีเยื่อหุ้มสีขาว จักชายครุย

สกุล Zingiber มีประมาณ 100 ชนิด ส่วนมากพบในเอเชียเขตร้อนหรือกึ่งเขตร้อน ในไทยคาดว่ามีพืชพื้นเมืองถึง 60 ชนิด ส่วน ขิง Z. officinale Roscoe ไพล Z. montanum (J. Koenig) Link ex A. Dietr. กระทือ Z. zerumbet (L.) Roscoe ex Sm. และไพลดำ Z. ottensii Valeton เป็นพืชต่างถิ่น ซึ่ง 3 ชนิดแรก เข้าใจว่ามีถิ่นกำเนิดในอินเดีย ส่วนชนิดสุดท้ายมีถิ่นกำเนิดในภูมิภาคมาเลเซีย ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “zingiberis” ที่ใช้เรียกพวกขิงข่า