สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   



กระบก
วันที่ 31 มีนาคม 2559

Irvingia malayana Oliv. ex A.W.Benn.

Irvingiaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. โคนต้นมีพูพอนตื้น ๆ หูใบเรียวยาวหุ้มยอด ยาว 1.5–3 ซม. ร่วงเร็ว ใบเรียงเวียน รูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 3–20 ซม. โคนเบี้ยวเล็กน้อย เส้นแขนงใบย่อยแบบขั้นบันไดกึ่งร่างแหละเอียด ก้านใบยาว 0.5–2 ซม. เป็นสันด้านบน ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ยาว 5–15 ซม. ใบประดับรูปไข่ขนาดเล็ก ก้านดอกยาว 1–3 มม. ดอกสีขาวอมเขียว กลีบเลี้ยงและกลีบดอกอย่างละ 5 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 1 มม. กลีบดอกยาวกว่าเล็กน้อย เกสรเพศผู้ 10 อัน ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 3 มม. จานฐานดอกรูปเบาะ ขอบจักตื้น ๆ รังไข่มี 2 ช่อง แต่ละคาร์เพลมีออวุล 1 เม็ด ผลรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 3–6 ซม. ผนังชั้นนอกเป็นเส้นใย ผนังชั้นในแข็งหนาประมาณ 5 มม.

พบในอินเดีย พม่า ภูมิภาคอินโดจีน คาบสมุทรมลายู สุมาตรา และบอร์เนียว ในไทยพบทุกภาค ความสูงถึงประมาณ 1500 เมตร ไม้ทำถ่านให้ความร้อนสูง เมล็ดให้น้ำมันใช้ในอุตสาหกรรมทำสบู่และเทียนไข นำไปคั่วรับประทานได้

สกุล Irvingia Hook.f. เคยอยู่ภายใต้วงศ์ Simaroubaceae หรือ Ixonanthaceae มีประมาณ 7 ชนิด ส่วนใหญ่พบในแอฟริกา หลายชนิดมีสรรพคุณด้านสมุนไพร ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามศัลยแพทย์และนักพฤกษศาสตร์ชาวสกอตแลนด์ Edward George Irving (1816–1855)

ชื่อสามัญ   Wild almond

ชื่ออื่น   กระบก, กะบก, จะบก, ตระบก (ภาคกลาง); จำเมาะ (เขมร); ซะอัง (ชอง-ตราด); บก, หมักลื่น, หมากบก (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); มะมื่น, มื่น (ภาคเหนือ); มะลื่น (นครราชสีมา, สุโขทัย); หลักกาย (ส่วย-สุรินทร์)

กระบก: หูใบเรียวยาว หุ้มยอด เส้นแขนงใบย่อยแบบขั้นบันไดกึ่งร่างแหละเอียด (ภาพ: ปรีชา การะเกตุ)

เอกสารอ้างอิง

Nooteboom, H.P. (1972). Simaroubaceae. In Flora Malesiana Vol. 6: 223–226.

Phengklai, C. (1981). Irvingiaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(4): 398–399.