ไม้ล้มลุก สูงมากกว่า 1 ม. เหง้าแผ่ออกด้านข้าง มีหัวใต้ดิน ลำต้นตั้งตรงหรือเรียงเวียน ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ออกที่ยอดหรือออกจากเหง้า ใบประดับเรียงซ้อนเหลื่อม หนา ปลายแหลมคล้ายหนาม มี 1–2 ดอกในแต่ละใบประดับ ใบประดับย่อยเป็นหลอดบาง กลีบเลี้ยงแยกเป็น 3 กลีบ ปลายแหลมคล้ายหนาม กลีบดอก 3 กลีบ เชื่อมติดกันเป็นหลอด ยื่นพ้นหลอดกลีบเลี้ยง กลีบบาง กลีบปากแผ่เป็นแผ่นขนาดใหญ่รูปไข่กลับ เกสรเพศผู้มีอันเดียว ก้านชูอับเรณูแผ่เป็นแผ่น โคนเชื่อมติดกลีบปาก ปลายพับงอกลับ อับสปอร์สองแบบ (bisporangiate) ติดใต้ปลายแผ่น แตกตามยาว ก้านเกสรเพศเมียอยู่ระหว่างอับสปอร์ รังไข่ใต้วงกลีบ มี 3 ช่อง ยอดมีต่อมน้ำต้อย พลาเซนตารอบแกนร่วม ออวุลจำนวนมาก เรียง 2 แถว ยอดเกสรเพศเมียจัก 2 พู รูปถ้วย ผลแห้งแตกเป็น 3 ซีก เมล็ดมีเยื่อหุ้มสีขาว

สกุล Cheilocostus แยกออกมาจากสกุล Costus สกุลย่อย Eucostus ตามลักษณะกลีบปากแผ่เป็นแผ่นกว้าง ใบประดับแข็ง ส่วนสกุล Costus กลีบปากเป็นหลอด ใบประดับบาง ปลายไม่แหลมคล้ายหนาม พบในอเมริกาเขตร้อนและแอฟริกา ส่วนสกุล Cheilocostus พบเฉพาะในเอเชียเขตร้อน มีความใกล้ชิดกับสกุล Tapeinochilos จำนวนชนิดยังไม่แน่นอน โดยเฉพาะกลุ่ม เอื้องดิน Cheilocostus globosus (Blume) C.D.Specht ที่ยังมีความสับสนในการจำแนก รวมถึง Costus dhaninivatii K.Larsen และ Costus tonkinensis Gagnep. จึงยังไม่ได้ยุบให้อยู่ภายใต้สกุล Cheilocostus อย่างเป็นทางการ ในไทยอาจมี 3–5 ชนิด ส่วนที่พบเป็นไม้ประดับอยู่ภายใต้สกุล Costus และ Tapeinochilos ที่พบในภูมิภาคมาเลเซียและนิวกินี มี 3–4 ชนิด เช่น เอื้องหมายนาดอกแดง C. woodsonii Maas เอื้องหมายนาดอกเหลือง C. varzearum Mass และขิงอินโดนีเซีย T. ananassae (Hassk.) K.Schum. เป็นต้น ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “cheilos” กลีบปาก และชื่อสกุล Costus

ไม้ล้มลุก มีหัวใต้ดิน สูง 1–3 ม. บางครั้งแตกกิ่ง ใบเรียงเวียน ใบด้านล่างมักลดรูป ใบช่วงบนรูปขอบขนาน รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 15–23 ซม. ปลายแหลมยาว โคนกลม แผ่นใบด้านล่างมีขนยาวคล้ายไหมหนาแน่น ก้านใบยาว 5–7 มม. ช่อดอกออกที่ยอด รูปรี ยาว 10–15 ซม. ก้านช่อสั้น ใบประดับสีเขียวหรือน้ำตาลอมแดง รูปไข่ ปลายแหลม ยาว 1.2–2 ซม. แต่ละใบประดับมีดอกเดียว ใบประดับย่อยขนาดเล็กกว่าใบประดับ ขอบมีขนครุย หลอดกลีบเลี้ยงยาวได้ถึง 2 ซม. ปลายแยกเป็น 3 กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน สีแดง ปลายกลีบมีขนยาวคล้ายไหม หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1 ซม. กลีบดอกสีขาวหรืออมชมพู รูปรี ยาว 3–5 ซม. กลีบปากแผ่ออกคล้ายรูปแตร ยาว 6.5–9 ซม. กว้าง 5.5–7.5 ซม. ด้านในมีปื้นสีเหลือง เกสรเพศผู้ยาว 2.5–4.5 ซม. ก้านแผ่กว้าง 1–1.2 ซม. โคนมีปื้นสีเหลือง มีขนสั้นนุ่ม ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5 ซม. เมล็ดสีดำ ขนาดเล็ก

พบที่อินเดีย พม่า จีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย นิวกินี ออสเตรเลีย ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่าหรือในป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น ป่าดิบเขา และป่าพรุ ความสูงถึงประมาณ 1400 เมตร คล้ายกับเอื้องหมายนาชนิด Cheilocostus lacerus (Gagnep.) C.D.Specht ที่ใบประดับเรียงหนาแน่นเป็นช่อกว้าง ในช่อแก่ปลายใบประดับเป็นเส้นใย

ชื่อพ้อง  Banksea speciosa J.Koenig, Costus speciosus (J.Koenig) Sm.

ชื่อสามัญ  Cane reed, Crape ginger, Spiral flag

ชื่ออื่น   ชู้ไลบ้อง, ซูเลโบ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); บันไดสวรรค์, เอื้องใหญ่(ภาคใต้); เอื้องช้าง (นครศรีธรรมราช); เอื้องต้น (ยะลา) ; เอื้องเพ็ดม้า(ภาคกลาง); เอื้องหมายนา (ทั่วไป)