Index to botanical names
หญ้าหงอนเหงือก
Commelinaceae
ไม้ล้มลุก รากหนารูปกระสวย ใบเรียงเป็นกระจุกที่โคนต้น เรียงเวียนตามลำต้น ช่อดอกแบบช่อวงแถวเดี่ยว แยกแขนง<ฝb> กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจำนวนอย่างละ 3 กลีบ แยกจรดโคน กลีบเลี้ยงรูปคล้ายเรือ<ฝb> เกสรเพศผู้ที่สมบูรณ์ส่วนมากมี 3 อัน หรือ 1–2 อัน ลดรูป อับเรณูแตกตามยาว เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันมี 3–4 อัน หรือไม่มี ติดตรงข้ามกลีบดอก อับเรณูรูปลูกศร รังไข่มี 3 ช่อง ออวุลมี 1–7 เม็ด ผลแห้งแตกเป็น 3 ซีก ส่วนมากมี 1–3 เมล็ดในแต่ละซีก เมล็ดเป็นเหลี่ยม ผิวเป็นร่างแห หรือตุ่ม มีขั้วเมล็ดสกุล Murdannia มีประมาณ 50 ชนิด พบในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน โดยเฉพาะในเอเชีย ในไทยมีประมาณ 10 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวอินเดีย Munshi Murdan Ali
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 1.5 ม. ใบรอบโคนต้นรูปแถบ ยาวได้ถึง 50 ซม. ใบตามลำต้นสั้น ยาว 5–7 ซม. โคนเป็นกาบหุ้มลำต้น<ฝb> ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ ที่ยอด แยกแขนง ใบประดับคล้ายใบ ช่อย่อยมี 1–2 ช่อ ยาวได้ถึง 7 ซม. ก้านช่อยาวประมาณ 3 ซม. ดอกจำนวนมาก มีเมือก ดอกร่วงทิ้งรอยชัดเจน ใบประดับย่อยโปร่งใส<ฝb> รูปไข่ ยาวประมาณ 5 มม. ก้านดอกยาว 5–8 มม. กลีบเลี้ยงรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 5–8 มม. ดอกสีม่วงอ่อนหรือเข้ม รูปไข่กลับ ยาว 0.8–1.5 ซม. กลีบบนขนาดเล็กกว่ากลีบข้างเล็กน้อย เกสรเพศผู้ส่วนมากมี 2 อัน ก้านชูอับเรณูยาว 0.6–1.2 ซม. กางโค้งออก โคนมีขนเครา อับเรณูสีเทารูปรี ยาวประมาณ 2 มม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันมี 4 อัน ยาวไม่เท่ากัน ยาว 4–8 มม. มีขนยาวช่วงบน ก้านเกสรเพศเมียยาว 3–4 มม. ผลรูปไข่ ยาว 0.5–1 ซม. เมล็ดยาวประมาณ 3 มม.พบที่อินเดีย พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ออสเตรเลีย ในไทยพบทุกภาค โดยเฉพาะตามทุ่งหญ้าที่โล่งในป่าผลัดใบหรือป่าสนเขา ความสูงถึงประมาณ 1400 เมตร
ชื่อพ้อง Commelina gigantea Vahl
ชื่ออื่น น้ำค้างกลางเที่ยง (สุราษฎร์ธานี); ว่านมูก (หนองคาย); ไส้เอียน, หงอนพญานาค, หญ้าหงอนเงือก (เลย)
หญ้าหงอนเหงือก: ช่อดอกแบบช่อวงแถวเดี่ยว แยกแขนง ดอกสีม่วงอ่อนหรือเข้ม กลีบบนขนาดเล็กกว่ากลีบข้าง โคนก้านชูอับเรณูมีขนเครา (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)
Hong, D. and R.A. DeFilipps. (2000). Commelinaceae. In Flora of China Vol. 24: 25.
Thitimetharoch, T. (2004). Taxonomic studies of the family Commelinaceae in Thailand. PhD Thesis, Khon Kaen University.