ไม้ล้มลุกหรือไม้พุ่ม ไม่มีหูใบ ใบเรียงเวียนหรือเรียงสลับระนาบเดียว ดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นช่อแบบช่อกระจะ ใบประดับรูปแถบขนาดเล็กหรือไม่มี กลีบเลี้ยง 4–5 กลีบ ติดทน ดอกสมมาตรด้านข้างหรือรูปปากเปิด หลอดกลีบดอกสั้น มี 4–5 กลีบ เกสรเพศผู้ 4–5 อัน เชื่อมติดกันบางส่วน หุ้มเกสรเพศเมีย ปลายอับเรณูส่วนมากมีขนเครา รังไข่ใต้วงกลีบ มี 2 ช่อง ยอดเกสรเพศเมียจัก 2 พู ผลแห้งแตกที่ปลายเป็น 2 ซีก หรือผลสด เมล็ดขนาดเล็ก จำนวนมาก

สกุล Lobelia มีประมาณ 400 ชนิด ส่วนมากพบในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน พบน้อยในเขตอบอุ่น ในไทยมี 14 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวเบลเยียม Mathias de Lobel หรือ Matthaeus Lobelius (1538–1616)

ไม้ล้มลุก สูง 5–20 ซม. มีขนยาวประปรายตามกิ่ง แผ่นใบ ฐานดอก และก้านดอก ใบเรียงเวียน รูปรีกว้าง ยาวได้ถึง 2 ซม. โคนตัด สอบเรียวแคบ ใบช่วงปลายกิ่งขนาดเล็กและแคบกว่า ขอบจักซี่ฟัน ก้านใบยาวประมาณ 2 มม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ใบประดับย่อย 2 อัน รูปแถบ ยาวประมาณ 2 มม. ร่วงเร็ว ก้านดอกยาว 1.5–6 ซม. ฐานดอกรูปถ้วยสั้น ๆ กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาวเท่า ๆ หรือยาวกว่าฐานดอกเล็กน้อย ดอกสีม่วงหรือสีขาวล้วน กลีบยาว 0.7–1 ซม. กลีบบน 2 กลีบ แฉกลึกจรดโคน รูปรีแคบ ตั้งขึ้น สั้นกว่ากลีบล่าง กลีบล่าง 3 กลีบ รูปรีกว้าง ปลายมีติ่งแหลม รังไข่มีขนหนาแน่น ผลแห้งแตก รูปขอบขนาน ยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง

พบที่ลาว ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออกของไทย ขึ้นหนาแน่นตามที่โล่ง ความสูง 100–300 เมตร ทั้งต้นกินเป็นผักสด บางครั้งเรียกว่า ผักลืมผัว อนึ่ง ใน Flora of China ระบุว่าเป็นชื่อพ้องของ L. terminalis C.B.Clarke ซึ่งกลีบล่างและกลีบบนขนาดเท่า ๆ กัน และเป็นสีเดียวกัน

ชื่ออื่น   ผักลืมขัว, ผักลืมผัว (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); หญ้าผักเบี้ย (ทั่วไป)

ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 40 ซม. ลำต้นเป็นสามเหลี่ยมคล้ายปีก ใบเรียงเวียน รูปไข่หรือรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด ยาว 0.8–3 ซม. โคนสอบเรียวจรดก้านใบ ใบช่วงปลายกิ่งขนาดเล็กและเรียวแคบ ขอบจักซี่ฟันตื้น ๆ ก้านใบยาว 1–4 มม. ใบประดับย่อย 2 อัน ขนาดเล็ก ร่วงเร็ว ก้านดอกยาว 0.5–2 ซม. ฐานดอกรูปถ้วย ยาว 1–2 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยมเรียวแคบ ยาว 2–3 มม. บานออก ดอกสีม่วงอ่อน ๆ หรือขาว กลีบล่างมีปื้นสีม่วง ด้านในมีขนละเอียด กลีบบน 2 กลีบ แฉกลึกจรดโคน รูปแถบ ตั้งขึ้น ยาวประมาณ 1 มม. กลีบล่าง 3 กลีบ รูปรีกว้าง ยาว 3–5 มม. ปลายอับเรณู 2 อัน มีขนเครา ผลแห้งแตก รูปขอบขนาน ยาว 4–5 มม. มีสันตื้น ๆ เมล็ดผิวเรียบ

พบที่แอฟริกา อินเดีย ภูฏาน ศรีลังกา จีนตอนใต้ ไต้หวัน พม่า ภูมิภาคอินโดจีน ฟิลิปปินส์ และหมู่เกาะซุนดาน้อย ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี ขึ้นตามป่าสนเขา ป่าดิบเขา หรือบนเขาหินปูน ความสูง 750–1700 เมตร