สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

ปลาไหลเผือก

ปลาไหลเผือก  สกุล
วันที่ 29 ธันวาคม 2559

Eurycoma Jack

Simaroubaceae

ไม้พุ่มเตี้ยหรือไม้ต้นขนาดเล็ก แยกเพศร่วมต้นหรือต่างต้น ไม่มีหูใบ ใบประกอบปลายคี่ ใบย่อยเรียงตรงข้ามหรือเกือบตรงข้าม เส้นแขนงใบไม่ชัดเจน เรียงจรดกันเป็นเส้นขอบใน ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบ ใบประดับขนาดเล็ก ร่วงเร็ว ดอกมีเพศเดียวหรือสมบูรณ์เพศ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจำนวนอย่างละ 5–6 กลีบ เกสรเพศผู้เท่าจำนวนกลีบดอก เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันติดระหว่างโคนก้านชูอับเรณู มี 5–6 คาร์เพล แยกกัน แต่ละคาร์เพลมีออวุล 1 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียติดกันตอนปลาย ยอดเกสรรูปโล่ จัก 5–6 พู ผลผนังชั้นในแข็ง มี 1–5 ผลย่อย

สกุล Eurycoma มี 3 ชนิด พบเฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในไทยมี 2 ชนิด ชื่อสกุล มาจากภาษากรีก “eurys” กว้างหรือใหญ่ และ “kome” ขน หมายถึงดอกที่ออกเป็นช่อขนาดใหญ่แน่นเป็นกระจุก


ปลาไหลเผือก
วันที่ 29 ธันวาคม 2559

Eurycoma longifolia Jack

Simaroubaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. ใบประกอบยาวได้กว่า 1 ม. เรียงหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ใบย่อยจำนวนมาก รูปใบหอก รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 5–20 ซม. โคนเบี้ยว ก้านสั้นมากหรือไร้ก้าน ช่อดอกขนาดใหญ่ มีขนละเอียดและขนต่อมกระจาย ดอกสีแดง ก้านดอกหนา ยาวประมาณ 7 มม. กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 1 มม. กลีบดอกรูปใบหอก รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 4–5 มม. มีขนละเอียด เกสรเพศผู้ยาว 1.5–2.5 มม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันยาวได้ถึง 2 มม. ในดอกเพศเมียสั้นมาก ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ติดเหนือรังไข่ประมาณ 1 มม. ยาวประมาณ 2 มม. ผลย่อยรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 1–2 ซม. ก้านผลยาวประมาณ 3 มม.

พบที่พม่า ภูมิภาคอินโดจีน คาบสมุทรมาเลเซีย สุมาตรา และบอร์เนียว ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 700 เมตร มีสรรพคุณช่วยเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ แยกเป็น subsp. eglandulosa (Merr.) Noot. พบในฟิลิปปินส์ ดอกและช่อดอกไม่มีขนต่อม กลีบดอกขนาดใหญ่กว่า

ชื่อสามัญ  Ali’s umbrella

ชื่ออื่น   กรุงบาดาล (สุราษฎร์ธานี); คะนาง, ชะนาง (ตราด); ตรึงบาดาล (ปัตตานี); ตุงสอ (ภาคเหนือ); ตุวุเบ๊าะมิง, ตูวุวอมิง (มาเลย์-นราธิวาส); ปลาไหลเผือก (ภาคกลาง); เพียก (ภาคใต้); หยิกบ่อถอง, หยิกไม่ถึง (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); ไหลเผือก (ตรัง); เอียนดอน (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); แฮพันชั้น (ภาคเหนือ)

ปลาไหลเผือก: ช่อดอกขนาดใหญ่ ดอดสีแดง มี 1–5 ผลย่อย รูปรีหรือรูปไข่ ก้านผลยาว (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา, นันท์นภัส ภัทรหิรัญไตรสิน, สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)

ปลาไหลเผือกเล็ก
วันที่ 29 ธันวาคม 2559

Eurycoma harmandiana Pierre

Simaroubaceae

ไม้พุ่มเตี้ย สูงได้ถึง 30 ซม. ใบประกอบยาว 8–18 ซม. มีใบย่อย 2–5 คู่ รูปแถบ ยาว 3–7 ซม. โคนเบี้ยว ไร้ก้าน ช่อดอกยาวได้ถึง 15 ซม. มีขนสั้นนุ่ม ไม่มีขนต่อม ดอกสีแดง ก้านดอกยาวประมาณ 5 มม. กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม ยาว 1–1.5 มม. กลีบดอกรูปขอบขนาน ยาว 3–3.5 มม. มีขนสั้นนุ่ม เกสรเพศผู้ 5 อัน ยาวประมาณ 2 มม. มีขนสั้นนุ่ม ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ยอดเกสรรูปโล่ มี 1–5 ผลย่อย รูปรีแคบ ยาวประมาณ 1 ซม. ก้านผลสั้น

พบที่ลาว และกัมพูชา ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนที่ภูวัว จังหวัดบึงกาฬ และภาคตะวันออกที่อุบลราชธานี ขึ้นตามป่าเต็งรัง ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร

ปลาไหลเผือกเล็ก: ไม้พุ่มเตี้ย ใบย่อยรูปแถบ ช่อดอกออกตามซอกใบ มีขนแต่ไม่มีขนต่อม ผลย่อยรูปรีแคบ ก้านผลสั้น (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล, โสมนัสสา แสงฤทธิ์)



เอกสารอ้างอิง

Nooteboom, H.P. (1981). Simaroubaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(4): 443–445.

Nooteboom, H.P. (1962). Simaroubaceae. In Flora Malesiana Vol. 6: 205–207.