สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

จิก

จิก
วันที่ 28 เมษายน 2560

Dipterocarpus intricatus Dyer

Dipterocarpaceae

ดูที่ ยางกราด

จิก
วันที่ 15 พฤศจิกายน 2559

Shorea obtusa Wall. ex Blume

Dipterocarpaceae

ดูที่ เต็ง

จิก  สกุล
วันที่ 13 กันยายน 2559

Barringtonia J.R.Forst. & G.Forst.

Lecythidaceae

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น หูใบขนาดเล็ก ร่วงเร็ว ใบเรียงเวียน มักเรียงหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ขอบจักฟันเลื่อยหรือเรียบ ช่อดอกแบบช่อกระจะห้อยลงหรือตั้งขึ้น แบบช่อเชิงลด หรือดอกออกเป็นกระจุก ออกตามซอกใบ ปลายกิ่ง หรือตามกิ่ง โคนช่อดอกมักมีเกล็ดประดับ (cataphylls) ดอกจำนวนมาก ฐานดอกมักเป็นสี่เหลี่ยมหรือเป็นปีก กลีบเลี้ยงจักตื้น ๆ 2–5 กลีบ หรือแฉกลึกจรดโคน 4–5 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อมในตาดอก ติดทน กลีบดอกส่วนมากมี 4 กลีบ ติดระหว่างกลีบดอก เชื่อมติดเส้าเกสรเพศผู้ เกสรเพศผู้จำนวนมาก เรียงหลายวง เชื่อมติดกันที่โคน วงในมักลดรูป อับเรณูติดที่ฐาน มี 2 ช่อง หันออก จานฐานดอกเป็นวง บางหรือหนา รังไข่ใต้วงกลีบ มี 2–4 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2–6 เม็ด เกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ติดทน ผลเปลือกบาง ผนังชั้นในหนาเป็นเส้นใยหรือคล้ายฟองน้ำ

สกุล Barringtonia อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Barringtonioideae มีประมาณ 70 ชนิด พบในแอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยมี 11 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตามนักธรรมชาติวิทยาชาวอังกฤษ Daines Barrington (1727–1800)

หมายเหตุ  ในหนังสือใช้ จิกน้ำ, สกุล


จิก
วันที่ 26 สิงหาคม 2559

Elaeocarpus grandiflorus Sm.

Elaeocarpaceae

ดูที่ ไคร้ย้อย

จิกเล
วันที่ 13 กันยายน 2559

Barringtonia asiatica (L.) Kurz

Lecythidaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. ใบรูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 15–52 ซม. ปลายมน บางครั้งมีติ่งแหลม ขอบเรียบ แผ่นใบหนา เส้นแขนงใบข้างละ 6–10 เส้น ไร้ก้านหรือยาวได้ถึง 5 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามปลายกิ่ง ตั้งขึ้น ยาวได้ถึง 20 ซม. มี 3–20 ดอก เกล็ดประดับรูปรี ยาว 1.5–3 ซม. ใบประดับรูปไข่ ยาว 0.8–2 ซม. ใบประดับย่อยขนาดเล็ก ก้านดอกส่วนมากยาว 2–4 ซม. ฐานดอกยาว 1–1.5 ซม. เป็นสี่เหลี่ยม กลีบเลี้ยงแยก 2 ส่วนไม่เท่ากัน รูปรี ยาว 2.5–4 ซม. ปลายมีติ่งแหลม ดอกสีขาวอมชมพู กลีบรูปรี ยาว 5–8.5 ซม. ปลายกลีบมน หรือเว้าตื้น ๆ เกสรเพศผู้เรียง 6 วง ยาวได้ถึง 9.5 ซม. วงในยาว 2–3.5 ซม. จานฐานดอกเป็นวงหนา ก้านเกสรเพศเมียยาว 9–13.5 ซม. ผลรูปไข่ โคนกว้างเป็นเหลี่ยม ยาว 8–11 ซม. ปลายเรียวจรดกลีบเลี้ยง มีเมล็ดเดียว รูปขอบขนาน ยาว 4–5 ซม.

พบที่มาดากัสการ์ อินเดีย ศรีลังกา ไต้หวัน ญี่ปุ่น กัมพูชา เวียดนาม ภูมิภาคมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ออสเตรเลียตอนบน และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบตามชายฝั่งทะเลทั้งฝั่งอันดามันและอ่าวไทย บางครั้งเป็นไม้ประดับ ผลทุบใช้เบื่อปลา

ชื่อพ้อง  Mammea asiatica L.

ชื่อสามัญ  Beach Barringtonia, Shaving bush tree

ชื่ออื่น   จิกเล, โดนเล (ภาคใต้); อามุง (มาเลย์-นราธิวาส)

จิกเล: ใบเรียงเวียนหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ไร้ก้าน ช่อดอกออกตามปลายกิ่ง ผลขนาดใหญ่ โคนกว้างเป็นเหลี่ยม ปลายเรียวจรดกลีบเลี้ยงที่ขยาย (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)

จิกใหญ่
วันที่ 13 กันยายน 2559

Barringtonia augusta Kurz

Lecythidaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปใบหอกกลับ ยาว 30–70 ซม. ปลายมีติ่งแหลม โคนรูปลิ่ม แผ่นใบบาง ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 18–30 เส้น ก้านใบยาว 0.5–1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ห้อยลง ยาวได้ถึง 2.5 ม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยมหรือแกมรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 1.5 ซม. ดอกไร้ก้าน ฐานดอกยาว 0.6–1.2 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 0.6–1 ซม. มีขนสั้นนุ่ม ดอกสีครีมอมชมพู กลีบรูปรีกว้างหรือคล้ายรูปใบพาย ยาว 1.5–3 ซม. เกสรเพศผู้เรียง 5–7 วง ยาว 3.5–5 ซม. วงในยาว 0.7–2 ซม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 5–7 ซม. ผลรูปขอบขนาน ยาว 7–8 ซม. สันปีกกว้าง 2–5 มม. มีเมล็ดเดียว รูปไข่ ยาวประมาณ 2.2 ซม.

พบที่พม่า เวียดนาม คาบสมุทรมลายู ในไทยพบทางภาคเหนือที่แม่ฮ่องสอนตาก ภาคตะวันออกเฉียงใต้ที่ตราด และภาคใต้ ขึ้นริมลำธารในป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 500 เมตร อาจเป็นชนิดที่เป็นไม้ประดับที่ชื่อ จิกเศรษฐี

ชื่ออื่น   จิกใหญ่ (พังงา); ลุงหลวง (แม่ฮ่องสอน)

จิกใหญ่: ใบรูปใบหอกกลับ ปลายมีติ่งแหลม ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ห้อยลง ดอกไร้ก้าน ฐานดอกเป็นปีกกว้าง (ภาพ: มานพ ผู้พัฒน์)

จิกนา
วันที่ 13 กันยายน 2559

Barringtonia acutangula (L.) Gaertn.

Lecythidaceae

ดูที่ จิกน้ำ

จิกน้ำ
วันที่ 13 กันยายน 2559

Barringtonia acutangula (L.) Gaertn.

Lecythidaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปไข่กลับหรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 5–26 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว โคนสอบเรียว แผ่นใบหนา ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 10–20 เส้น ก้านใบยาวได้ถึง 1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะห้อยลง ยาวได้ถึง 70 ซม. ก้านดอกสั้น หรือยาวได้ถึง 1 ซม. ฐานดอกยาว 1–4 มม. กลีบเลี้ยงรูปรีกว้าง ยาว 3–5 มม. ดอกสีชมพูหรืออมแดง กลีบรูปกลมหรือรูปใบพาย ยาว 0.5–1 ซม. เกสรเพศผู้เรียง 3 วง วงนอกยาวได้ถึง 2.5 ซม. วงในยาว 3–6 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 1–2 ซม. ผลรูปรีแคบ รูปไข่ หรือเกือบกลม ยาว 2–6 ซม. ส่วนมากมีสันหรือครีบ 4–8 สัน มีเมล็ดเดียว รูปไข่ ยาว 1–4 ซม.

พบที่อินเดีย อัฟกานิสถาน ปากีสถาน บังกลาเทศ พม่า ภูมิภาคมาเลเซีย นิวกินี ออสเตรเลียตอนบน และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามริมน้ำ ความสูงถึงประมาณ 400 เมตร บางครั้งแยกเป็น subsp. spicata (Blume) Payens ดอกไร้ก้าน ผลรูปกลม สันเป็นเหลี่ยม ไม่พบในเอเชียใต้ และออสเตรเลีย

ชื่อพ้อง  Eugenia acutangula L.

ชื่อสามัญ  Indian oak, Itchy tree

ชื่ออื่น   กระโดนทุ่ง, กระโดนน้ำ (หนองคาย); กระโดนสร้อย (พิษณุโลก); จิ๊ก (กรุงเทพฯ); จิกนา (ภาคใต้); จิกน้ำ (สตูล, ภาคกลาง); ตอง, ปุยสาย (ภาคเหนือ); ลำไพ่ (อุตรดิตถ์)

จิกน้ำ: ขอบใบจักฟันเลื่อย ช่อดอกแบบช่อกระจะห้อยลง เกสรเพศผู้เรียง 3 วง ผลรูปรีแคบ มีสันหรือครีบ (ภาพ: มานพ ผู้พัฒน์)

จิกบ้าน
วันที่ 13 กันยายน 2559

Barringtonia racemosa (L.) Spreng.

Lecythidaceae

ดูที่ จิกสวน

จิกสวน
วันที่ 13 กันยายน 2559

Barringtonia racemosa (L.) Spreng.

Lecythidaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 14–42 ซม. ปลายแหลมยาว โคนรูปลิ่ม มน หรือเว้าตื้น แผ่นใบค่อนข้างบาง ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 10–20 เส้น ก้านใบยาว 0.5–1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ห้อยลง ยาวได้ถึง 1 ม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยม ยาว 5–6 มม. ก้านดอกยาวได้ถึง 1.5 ซม. ฐานดอกยาว 0.4–1.2 ซม. เรียบ กลีบเลี้ยงรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาว 0.6–1.3 ซม. ดอกสีชมพูหรือขาวมีปื้นชมพู กลีบรูปรี ยาว 1.5–2.5 ซม. เกสรเพศผู้เรียง 5–6 วง ยาว 3.5–4 ซม. วงในยาว 1–2.5 ซม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 3–6.5 ซม. ผลรูปรี เป็นเหลี่ยมมน ๆ ยาว 5–9 ซม. มีเมล็ดเดียว รูปไข่ ยาว 2–4 ซม.

พบในแอฟริกา มาดากัสการ์ เซเชลส์ เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น มักขึ้นใกล้แหล่งน้ำ ความสูงถึงประมาณ 1000 เมตร

ชื่อพ้อง  Eugenia racemosa L.

ชื่อสามัญ  Common putat, Hippo apple, Powderpuff tree, Wild guava

ชื่ออื่น   จิกบ้าน, จิกสวน (กรุงเทพฯ); ปูตะ (มาเลย์-นราธิวาส)

จิกสวน: ใบรูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ปลายแหลมยาว แผ่นใบค่อนข้างบาง ขอบจักฟันเลื่อย ช่อดอกแบบช่อกระจะ ห้อยลง ผลรูปรี เป็นเหลี่ยมมน (ภาพ: มานพ ผู้พัฒน์)



เอกสารอ้างอิง

Chantaranothai, P. (1995). Barringtonia (Lecythidaceae) in Thailand. Kew Bulletin 50(4): 677–694.

Prance, G.T. (2012). Lecythidaceae. In Flora of Peninsular Malaysia Vol. 3: 175–221.