สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

จำปี

จำปี  สกุล
วันที่ 13 กันยายน 2559

Magnolia L.

Magnoliaceae

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น กิ่งมักมีช่องอากาศ หูใบหุ้มยอด ร่วงเร็ว ทิ้งรอยชัดเจน ใบเรียงเวียน แผ่นใบหนา ช่อดอกออกตามยอด ซอกใบ หรือปลายกิ่งงัน (brachyblast) ส่วนมากมีดอกเดียว ก้านดอกหนา ใบประดับร่วงเร็ว ทิ้งรอยชัดเจน กลีบรวมหนา มี 6–36 กลีบ เรียงเป็นวง ๆ เกสรเพศผู้จำนวนมาก เรียงเวียนอัดแน่น ก้านชูอับเรณูสั้น แกนอับเรณูเป็นรยางค์สั้น ๆ วงเกสรเพศเมียส่วนมากมีก้านชู คาร์เพลจำนวนมาก แยกกันหรือออกจากจุดเดียวกัน ออวุลมีหลายเม็ด ผลกลุ่มเชื่อมติดกันหรือแยกกัน เมล็ดมีเยื่อหุ้ม

สกุล Magnolia นับว่าเป็นสกุลพืชโบราณ จากลักษณะที่ไม่มีกลีบดอกที่แท้จริง เดิมแยกเป็นหลายสกุล เช่น Manglietia, Michelia และ Talauma เป็นต้น ปัจจุบันมีเพียง 2 สกุล สกุล Magnolia มีมากกว่า 225 ชนิด พบในเขตร้อนและเขตอบอุ่น ในไทยเป็นพืชพื้นเมืองมากกว่า 20 ชนิด หลายชนิดเป็นไม้ประดับ ส่วนอีกสกุลคือ Liriodendron L. พบในอเมริกาเหนือ และจีน มี 2 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส Pierre Magnol (1638–1715)


จำปี
วันที่ 13 กันยายน 2559

Magnolia x alba (DC.) Figlar

Magnoliaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. กิ่งมีขนสั้นนุ่ม โคนหูใบแนบติดก้านใบเกินกึ่งหนึ่ง ใบรูปไข่ ยาว 15–35 ซม. ปลายแหลมยาว 0.7–3 ซม. แผ่นใบด้านล่างมีขนสั้น เส้นแขนงใบเรียงจรดกันเป็นเส้นขอบใน ก้านใบยาว 1.5–5 ซม. ช่อดอกยาว 1–1.7 ซม. ก้านดอกสั้น ดอกมีกลิ่นหอมแรง สีขาว มี 10–14 กลีบ เรียงหลายวง ยาวเท่า ๆ กัน รูปใบหอกกลับ ยาว 1.5–5 ซม เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 1 ซม. รวมแกนอับเรณู ก้านวงเกสรเพศเมียยาว 4–7 มม. มี 8–12 คาร์เพล ส่วนมากไม่ติดผล

พบเฉพาะเป็นไม้ประดับ เข้าใจว่าเป็นลูกผสมระหว่าง M. champaca (L.) Baill. ex Pierre กับ M. montana (Blume) Figlar & Noot. ใบมีสรรพคุณเป็นยาปฏิชีวนะ แต่อาจทำให้เป็นหมัน

ชื่อพ้อง  Michelia × alba DC.

ชื่อสามัญ  White champak

จำปี: กลีบรวม 10–14 กลีบ (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)

จำปีเพชร
วันที่ 13 กันยายน 2559

Magnolia mediocris (Dandy) Figlar

Magnoliaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 35 ม. มีขนตามกิ่ง หูใบ แผ่นใบด้านล่าง กิ่งงัน และก้านผล หูใบติดที่โคนก้านใบ ยาว 1–1.5 ซม. ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 6–13 ซม. ปลายแหลมยาว ยาว 0.7–2 ซม. ก้านใบยาว 1.5–3 ซม. ช่อดอกยาวประมาณ 1 ซม. ก้านดอกสั้น ดอกสีขาวหรือมีลายชมพู มี 9 กลีบ เรียง 2 วง รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก กลีบวงนอก ยาว 1.8–2.2 ซม. กลีบวงในสั้นกว่าเล็กน้อย เกสรเพศผู้ยาว 1–1.5 ซม. อับเรณูยาว 0.8–1.4 ซม. แกนอับเรณูเป็นรยางค์ ยาว 3–4 มม. มี 7–14 คาร์เพล ผลรูปทรงกระบอก ยาว 2–5 ซม. ผลย่อยแยกกัน ยาว 1–2 ซม.

พบที่จีนตอนใต้ และภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่แก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี ขึ้นตามป่าดิบแล้งที่ค่อนข้างชื้น ความสูง 400–1000 เมตร

จำปีเพชร: ดอกสีขาวหรือมีลายชมพู มี 9 กลีบ เรียง 2 วง รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก กลีบวงในสั้นกว่าเล็กน้อย ผลรูปทรงกระบอก (ภาพ: ปรีชา การะเกตุ, ธรรมนูญ เต็มไชย)

จำปีแขก
วันที่ 29 พฤษภาคม 2560

Pterospermum diversifolium Blume

Malvaceae

ดูที่ ลำป้าง

จำปีแขก
วันที่ 13 กันยายน 2559

Magnolia figo (Lour.) DC.

Magnoliaceae

ไม้พุ่ม ส่วนมากสูง 2–3 ม. แตกกิ่งหนาแน่น มีขนสั้นนุ่มตามกิ่งอ่อน ตายอด ก้านใบ เส้นแขนงใบด้านล่าง กิ่งงัน และใบประดับ โคนหูใบแนบติดก้านจรดปลายก้าน ใบรูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กลับ ยาว 3–10 ซม. ปลายแหลมมีติ่ง ก้านใบยาว 2–4 มม. ช่อดอกออกสั้น ๆ ใบประดับหนา ดอกมีกลิ่นหอม สีครีม มี 6 กลีบ เรียง 2 วง รูปรี หนา ยาว 1.2–2 ซม เกสรเพศผู้ยาว 7–8 มม. แกนอับเรณูปลายแหลม ก้านวงเกสรเพศเมียยาวประมาณ 7 มม. คาร์เพลเกลี้ยง ผลรูปไข่กว้าง ยาว 2–3.5 ซม.

มีถิ่นกำเนิดที่จีน เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน บางครั้งพบสายพันธุ์ดอกสีม่วงหรืออมชมพู มีสรรพคุณช่วยฟื้นฟูร่างกายหลังคลอด

ชื่อพ้อง  Liriodendron figo Lour., Michelia figo (Lour.) Spreng.

ชื่อสามัญ  Banana shrub

ชื่ออื่น   จำปาแขก (จันทบุรี); จำปีแขก (ภาคกลาง)

จำปีแขก: แตกกิ่งหนาแน่น กลีบรวม 6 กลีบ เรียง 2 วง คาร์เพลเกลี้ยง แกนอับเรณูปลายแหลม (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)

จำปีดง
วันที่ 31 ตุลาคม 2559

Eriobotrya bengalensis (Roxb.) Hook.f.

Rosaceae

ดูที่ ตะเกราน้ำ

จำปีถิ่นไทย
วันที่ 13 กันยายน 2559

Magnolia koordersiana (Noot.) Figlar

Magnoliaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. หูใบติดที่โคนก้านใบ ยาว 1–1.5 ซม. ใบรูปรีหรือรูปไข่กลับ ยาว 6–23 ซม. ปลายแหลมยาว มักเบี้ยว ก้านใบยาว 1–2 ซม. ช่อยาวประมาณ 1.5 ซม. ก้านดอกสั้น ดอกสีเหลือง มี 9 กลีบ เรียง 2 วง รูปใบหอกแคบ กลีบวงนอก 3 กลีบ ยาว 1.2–2.2 ซม. กลีบวงใน 6 กลีบ หนากว่า เกสรเพศผู้ยาว 5–7 มม. รวมแกนอับเรณูที่เป็นรยางค์ คาร์เพล 8–12 อัน มีขนสั้นสีเทา ก้านยาว 4–6 มม. ผลรูปทรงกระบอก ก้านยาวประมาณ 4.5 ซม. ผลย่อยแยกกัน ยาว 1.5–2.5 ซม. แต่ละผลมี 1–2 เมล็ด เยื่อหุ้มเมล็ดสีแดง

พบที่คาบสมุทรมลายู และสุมาตรา ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทางภาคใต้ที่ชุมพร สงขลา พังงา นราธิวาส ขึ้นตามสันเขาหรือที่ลาดชันในป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 700 เมตร

ชื่อพ้อง  Michelia koordersiana Noot.

จำปีถิ่นไทย: กลีบรวม 9 กลีบ เรียง 2 วง รูปใบหอกแคบ ๆ ผลย่อยแยกกัน เยื่อหุ้มเมล็ดสีแดง (ภาพ: มานพ ผู้พัฒน์)

จำปีป่า
วันที่ 13 กันยายน 2559

Magnolia baillonii Pierre

Magnoliaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 35 ม. หูใบแนบติดก้านใบน้อยกว่ากึ่งหนึ่ง ใบรูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน ยาว 6–25 ซม. ปลายแหลมสั้น ๆ แผ่นใบด้านล่างมีขน ก้านใบยาว 1.5–3.5 ซม. ช่อดอกยาว 1–1.5 ซม. ก้านดอกยาวประมาณ 5 มม. ดอกมีกลิ่นหอม สีขาว มี 15–21 กลีบ เรียงหลายวง รูปใบหอกแคบ กลีบวงในสั้นกว่าวงนอก ยาว 2.5–3.5 ซม. เกสรเพศผู้ยาว 4–5 มม. รวมแกนอับเรณูที่เป็นรยางค์ คาร์เพลจำนวนมาก ยาว 5–8 มม. ก้านยาว 3–5 มม. ผลรูปรีหรือรูปทรงกระบอก ยาว 6–10 ซม. มีก้านสั้น ๆ ผลย่อยเชื่อมติดกัน แตกออก แกนกลางติดทน

พบที่จีนตอนใต้ พม่า และเวียดนาม ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1300 เมตร

ชื่ออื่น   จำปา (จันทบุรี, นครศรีธรรมราช); จำปาป่า (ภาคตะวันออก); จำปีป่า (ทั่วไป); จุมปี (ภาคเหนือ)

จำปีป่า: หูใบแนบติดก้านใบน้อยกว่ากึ่งหนึ่ง กลีบรวม 15–21 กลีบ เรียงหลายวง รูปใบหอกแคบ กลีบวงในสั้นกว่าวงนอก (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)

จำปีสิรินธร
วันที่ 13 กันยายน 2559

Magnolia sirindhorniae Noot. & Chalermglin

Magnoliaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. หูใบติดก้านใบประมาณกึ่งหนึ่ง ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 11–26 ซม. ปลายแหลมมน แผ่นใบด้านล่างมีขนประปราย ก้านใบยาว 2.5–4 ซม. ช่อดอกยาว 1.3–2.2 ซม. ก้านดอกสั้น ดอกสีครีมอมเหลือง มี 12–15 กลีบ เรียง 2 วง รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก วงนอก 3–4 กลีบ ยาว 3–4.5 ซม. วงใน 8–12 กลีบ เรียวแคบกว่าเล็กน้อย เกสรเพศผู้ยาว 0.6–1.2 ซม. ก้านชูอับเรณูยาว 3.5–4 มม. แกนอับเรณูเป็นรยางค์ รูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 1 มม. มี 25–35 คาร์เพล ก้านยาว 0.8–1 ซม. ขยายในผล ผลย่อยแยกกัน ยาว 1–1.4 ซม.

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ภาคตะวันออกที่ชัยภูมิ และภาคกลางที่ลพบุรี ขึ้นตามป่าพรุน้ำจืด ความสูงถึงประมาณ 200 เมตร คำระบุชนิดเพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

จำปีสิรินธร: ดอกสีครีมอมเหลือง มี 12–15 กลีบ วงนอก 3–4 กลีบ วงใน 8–12 กลีบ เรียวแคบกว่าเล็กน้อย (ภาพ: ณรงค์ นันทะแสน)

จำปีหิน
วันที่ 2 ตุลาคม 2560

Goniothalamus repevensis Pierre ex Finet & Gagnep.

Annonaceae

ดูที่ แสดสยาม



เอกสารอ้างอิง

Nooteboom, H.P. and P. Chalermglin. (2009). The Magnoliaceae of Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 37: 111–138.

Xia, N., Y. Liu and H.P. Nooteboom. (2008). Magnoliaceae. In Flora of China Vol. 7: 80, 87, 90.