สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

กาหลา

กาหลา  สกุล
วันที่ 1 กรกฎาคม 2559

Etlingera Giseke

Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก เหง้าทอดเลื้อย ลำต้นเทียมตั้งตรง ลิ้นกาบเรียบหรือจัก 2 พู ใบเรียงสลับระนาบเดียว ช่อแบบช่อเชิงลดหรือช่อกระจุกแน่น ออกจากเหง้า ก้านช่อโผล่พ้นพื้นดิน ตั้งตรง หรืออยู่ใต้ดิน ดอกเรียงเป็นวงรูปถ้วยบนฐานดอก วงใบประดับจำนวนมาก วงนอกไม่มีดอก แต่ละใบประดับมีดอกเดียว ใบประดับย่อยเป็นหลอด กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด แยกด้านเดียว ปลายจัก 3 แฉก ติดทน กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาวเท่า ๆ หรือยาวกว่ากลีบดอก กลีบดอก 3 กลีบ สั้นกว่าหลอดกลีบ ไม่มีแผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน กลีบปากรูปลิ้น ปลายแยก 3 แฉก ยาวกว่ากลีบดอก กลีบกลางบางครั้งจัก 2 พู โคนกลีบข้างหุ้มเกสรเพศผู้ เชื่อมติดก้านเกสรเพศผู้ อับเรณูบิดงอ แกนอับเรณูไม่มีรยางค์ รังไข่มี 3 ช่อง ออวุลจำนวนมาก ผลสด มีสันตามยาว

สกุล Etlingera อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Alpinioideae มีประมาณ 110 ชนิด พบในเอเชียโดยเฉพาะภูมิภาคมาเลเซีย และทางตอนบนของออสเตรเลีย ในไทยมีประมาณ 15 ชนิด ชื่อสกุล ตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวเยอรมัน Andreas Ernst Etlinger (1730–1790)


กาหลา
วันที่ 1 กรกฎาคม 2559

Etlingera elatior (Jack) R.M.Sm.

Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก สูง 3–6 ม. ใบมีได้ถึงข้างละ 17 ใบ รูปใบหอก ยาวได้ถึง 85 ซม. ก้านใบยาว 3–4 ซม. ก้านดอกยาว 0.8–2 ม. ฐานดอกยาว 4–9 ซม. วงใบประดับสีชมพู หรือขาว เรียงซ้อนเหลื่อมที่โคน รูปรี วงนอกยาว 5.5–10 ซม. วงในยาว 4–7.5 ซม. ใบประดับย่อยยาว 2–2.5 ซม. แฉกลึกด้านเดียว หลอดกลีบเลี้ยงยาว 3–4 ซม. หลอดกลีบดอกสีชมพู แดง หรือสีขาวอมเหลืองในใบประดับสีขาว กลีบปากสีแดงเข้ม ขอบสีเหลือง ยาวประมาณ 2 ซม. ช่อผลรูปรีกว้างเกือบกลมหรือเรียวแคบ ยาวได้ถึง 20 ซม. ผลย่อยรูปไข่กว้าง ยาวประมาณ 2.5 ซม. ผิวเรียบ มีขนละเอียด

พบที่คาบสมุทรมลายู ชวาสุมาตรา และภาคใต้ตอนล่างของไทย ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต่ำ ๆ เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน

ชื่อสามัญ  Ginger flower, Red ginger lily, Torch ginger, Torch lily

ชื่ออื่น   กะลา (นครศรีธรรมราช); กาหลา, ดาหลา, ดาหลาขาว (กรุงเทพฯ)

กาหลา: วงใบประดับสีชมพู หรือขาว เรียงซ้อนเหลื่อมที่โคน ช่อผลรูปรีกว้างเกือบกลม (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)

กาหลาขี้แมว
วันที่ 1 กรกฎาคม 2559

Etlingera maingayi (Baker) R.M.Sm.

Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก สูง 3–4 ม. เหง้าทอดนอนมีรากค้ำยัน ใบมีข้างละประมาณ 17 ใบ รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาวได้ถึง 65 ซม. แผ่นใบมักมีปื้นสีน้ำตาลอมชมพู ก้านใบสั้น ฐานดอกสูง 1.5–2 ซม. ช่อวงใบประดับสูง 2–3 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4 ซม. ก้านช่อดอกยาวได้ถึง 1 ม. ใบประดับวงนอกเรียงซ้อนเหลื่อมรูปถ้วย ยาว 3–4 ซม. ด้านนอกมีขนหนาแน่น วงในแคบกว่า สีน้ำตาลแดง ยาว 3–3.5 ซม. ใบประดับย่อยยาวประมาณ 2 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงยาว 2.5–3 ซม. หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบปากตั้งตรง บานออก ยาว 1.5–2 ซม. สีชมพู ช่วงโคนมีปื้นสีแดงขอบสีขาว ช่อผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 5–7 ซม. ผลย่อยรูปไข่ สีแดงสด เกลี้ยง ยาวประมาณ 2.5 ซม.

พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทย ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต่ำ ๆ

ชื่อพ้อง  Amomum maingayi Baker

ชื่อสามัญ  Malay rose

ชื่ออื่น   กะลาขี้แมว (ตรัง); กาตังอาปี (มาเลย์-ปัตตานี); กาลา (พังงา); ปุด (นราธิวาส)

กาหลาขี้แมว: ใบประดับวงนอกเรียงซ้อนเหลื่อมแน่นรูปถ้วย ด้านนอกมีขนหนาแน่น (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)

กาหลาถ้วย
วันที่ 1 กรกฎาคม 2559

Etlingera venusta (Ridl.) R.M.Sm.

Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก สูง 2.5–4 ม. ใบมีข้างละประมาณ 10 ใบ รูปขอบขนาน ยาว 15–80 ซม. แผ่นใบเกลี้ยง ก้านใบสั้นมาก ฐานดอกสูง 2–3 ซม. ช่อวงใบประดับสูง 8–9 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 7–7.5 ซม. ก้านช่อดอกยาว 60–80 ซม. ใบประดับสีชมพูอมม่วงหรือมีปื้นขาวแซม เรียงซ้อนเหลื่อมแน่นรูปถ้วย รูปรีหรือรูปขอบขนาน วงนอกยาว 7.5–12 ซม. ปลายพับงอกลับ วงในแคบกว่า ยาว 2–8 ซม. ใบประดับย่อยยาวประมาณ 3 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงยาวประมาณ 4 ซม. หลอดกลีบดอกรูปแถบ ยาว 1–1.2 ซม. กลีบปากตั้งตรง ยาว 2–2.2 ซม. สีขาว โคนมีปื้นสีแดง ช่อผลกลมกว้าง เส้นผ่านศูนย์กลาง 13–15 ซม. ผลย่อยรูปไข่ ปลายเรียว สีแดง เกลี้ยง ยาวประมาณ 5 ซม.

พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทย ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต่ำ ๆ คล้ายกับกาหลอ แต่ก้านใบสั้นมาก และผลไม่มีใบประดับติดทน

ชื่อพ้อง  Hornstedtia venusta Ridl.

ชื่อสามัญ  Malay rose, Pink porcelain ginger

กาหลาถ้วย: ใบประดับสีชมพูอมม่วงหรือมีปื้นขาวแซม วงนอกปลายพับงอกลับ ผลย่อยปลายเรียว (ภาพ: John Mood)



เอกสารอ้างอิง

Khaw, S.H. (2001). The genus Etlingera (Zingiberaceae) in Peninsular Malaysia including a new species. Gardens’ Bulletin Singapore 53(1–2): 191–239.

Wu, D. and K. Larsen. (2000). Zingiberaceae. In Flora of China Vol. 24: 356–357.