ไม้เถามีเนื้อไม้ หูใบออกเป็นคู่ ร่วงเร็วหรือติดทน ใบประกอบปลายคี่ เรียงเวียน หูใบย่อยรูปเส้นด้าย ติดเป็นคู่ ใบย่อยเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือแยกแขนง ใบประดับหุ้มตาดอก ร่วงพร้อมดอก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปปากเปิด ดอกรูปดอกถั่ว กลีบกลางมีสันนูนคล้ายเดือย (calluses) ที่โคน 1 คู่ เข้าใจว่าเป็นตัวชี้ต่อมน้ำต้อย แผ่นกลีบพับงอกลับ กลีบปีกและกลีบคู่ล่างยาวเท่า ๆ กัน มีก้านกลีบสั้น ๆ กลีบคู่ล่างเชื่อมติดกันรูปคุ่ม เกสรเพศผู้ยาวเท่า ๆ กลีบคู่ล่างหรือยาวกว่าเล็กน้อย ก้านชูอับเรณูแยก 1 อันที่โคน เชื่อมติดกัน 9 อัน รังไข่มีขนยาว มีก้าน ออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ฝักแข็งแตกยาก เปลือกหนา มี 1–2 เมล็ด เมล็ดมีขั้ว

สกุล Afgekia อยู่ภายใต้เผ่า Milletieae มี 3 ชนิด พบในจีนตอนใต้ พม่า และภูมิภาคอินโดจีน ชื่อสกุลตั้งตามนายแพทย์ชาวไอริช Arthur Franci George Kerr (1877–1942) ผู้บุกเบิกการสำรวจและเก็บตัวอย่างพรรณไม้ในไทย และผู้ก่อตั้งหอพรรณไม้แห่งแรกของไทย หรือพิพิธภัณฑ์พืชสิรินธร (BK) ในปัจจุบัน

ไม้เถา ยาวได้ถึง 15 ม. มีขนคล้ายไหมหนาแน่นตามลำต้น หูใบ แผ่นใบ ช่อดอก ใบประดับ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก หูใบรูปเคียว ยาว 1.5–2 ซม. แกนกลางใบประกอบยาว 15–23 ซม. ก้านใบยาว 2–5 ซม. ใบย่อย 4–8 คู่ รูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 4–8 ซม. ปลายมน มีติ่งแหลม ก้านใบยาว 2–4 มม. ใบประดับรูปไข่ โอบก้านช่อดอก ยาว 1–2.5 ซม. ช่อดอกยาวได้ถึง 1 ม. ใบประดับย่อยรูปใบหอก ยาว 3–3.5 ซม. ก้านดอกยาว 1–1.5 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 5–7 มม. ดอกสีเขียวอ่อนอมม่วง กลีบปีกสีม่วงเข้ม กลีบกลางรูปรี ยาว 2.5–3 ซม. กลีบปีกและกลีบคู่ล่างรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2.5 ซม. ฝักรูปรีหรือขอบขนาน ยาว 7–9 ซม. เมล็ดแบน เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5 ซม.

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคกลางที่สระบุรี และภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่นครราชสีมา ปราจีนบุรี ชัยภูมิ บุรีรัมย์ ขึ้นตามที่โล่งในป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร เป็นไม้ประดับและไม้มงคล ปลูกต้นเดียวจะไม่ติดฝักเนื่องจากไม่ผสมในต้นเดียวกัน

ชื่ออื่น   กันภัย (สระบุรี); ถั่วแปบช้าง (นครราชสีมา)

ไม้เถา ยาวได้ถึง 20 ม. หูใบรูปสามเหลี่ยม ยาว 5–6 มม. แกนกลางใบประกอบยาว 25–35 ซม. ใบย่อยมี 6–9 คู่ รูปขอบขนาน ยาว 6–10 ซม. โคนกลม เบี้ยว ใบอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีเงิน ก้านใบย่อยยาว 3–4 มม. ช่อดอกแยกแขนงสั้น ๆ ออกตามซอกใบที่ร่วงหรือตามกิ่ง ใบประดับรูปรี ยาวได้ถึง 2 ซม. มีขนยาว ก้านดอกยาว 1–2.5 ซม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 5 มม. ดอกสีม่วงอ่อน ยาว 2–2.5 ซม. กลีบกลางรูปรี ขอบกลีบม้วน ปลายกลีบมีติ่งแหลม โคนกลีบด้านในมีสีเหลืองอ่อน กลีบปีกและกลีบคู่ล่างรูปขอบขนาน สีเข้มกว่าเล็กน้อย ฝักรูปรี ยาว 10–15 ซม. มีขนกำมะหยี่หนาแน่น มีเมล็ดเดียว แบน รูปรี ยาว 7–8 ซม.

พบที่จีนตอนใต้ และพม่า ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ ลำปาง กำแพงเพชร และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ขึ้นตามชายป่าดิบแล้งและป่าดิบเขา ความสูง 700–1700 เมตร แยกเป็น var. tomentosa (Z.Wei) Y.F.Deng & H.D.Qin พบเฉพาะในจีน มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลหนาแน่นตามช่อดอกและใบ แผ่นใบหนา

ชื่อพ้อง  Adinobotrys filipes Dunn

ไม้เถา ยาวได้ถึง 15 ม. มีขนคล้ายไหมหนาแน่นตามลำต้น หูใบ แผ่นใบ ใบประดับ ช่อดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก หูใบรูปเคียว ยาวประมาณ 1.5 ซม. แกนกลางใบประกอบยาว 8–18 ซม. ก้านใบสั้น หรือยาวไยาด้ถึง 2.5 ซม. ใบย่อยมี 4–6 คู่ รูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาว 1.5–7.5 ซม. ปลายกลม มีติ่งแหลม ก้านใบย่อยยาว 2–4 มม. ช่อดอกยาว 10–15 ซม. ใบประดับย่อยรูปใบหอก ยาว 1.5–3 ซม. ก้านดอกยาว 0.7–1 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 5–7 มม. ดอกสีม่วงอ่อน กลีบกลางรูปรี ด้านในมีสีเข้ม ยาวประมาณ 2 ซม. มีสีเหลืองแต้มใกล้โคน กลีบปีกรูปขอบขนาน มีสีเข้ม ยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบคู่ล่างยาวเท่า ๆ กลีบปีก ฝักรูปรีหรือขอบขนาน ยาว 7–9 ซม. เมล็ดกลม ขนาดประมาณ 1.5 ซม.

พบที่ลาวและเวียดนาม ในไทยทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี ขึ้นตามที่โล่งในป่าเบญจพรรณที่เป็นหินปูน ความสูงประมาณ 100 เมตร คำระบุชนิด ตั้งตามพระนามของสมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์ (พระยศในขณะนั้น)

ชื่ออื่น   กันภัย (กาญจนบุรี); กันภัยมหิดล (ภาคกลาง)