ไม้ล้มลุก มีเหง้า รากอวบหนา ใบเรียงเวียน ลิ้นกาบจัก 2 พู ช่อดอกแบบช่อเชิงลดออกที่ยอดระหว่างกาบใบหรือออกจากเหง้า ใบประดับเรียง 2 แถว แต่ละใบประดับมีดอกเดียว แต่ละดอกมีใบประดับย่อยอันเดียว ดอกบานจากปลายสู่โคน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด หลอดกลีบดอกเรียวยาว กลีบดอก 3 กลีบ ยาวเท่า ๆ กัน เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันด้านข้างเป็นแผ่นกล้ายกลีบดอก กลีบปากใหญ่กว่าแผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน โค้งเว้า ปลายเรียบหรือเว้าตื้น โคนเรียวแคบเป็นร่อง อับเรณูเรียงขนานกัน แตกตามยาวหรือมีรูเปิดที่ปลาย ไม่มีเดือย รังไข่มี 3 ช่อง ผลแห้งแตกเป็น 3 ซีก เมล็ดมีเยื่อหุ้มจักเป็นครุย

สกุล Boesenbergia มีมากกว่า 60 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อน ในไทยมีมากกว่า 25 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตาม Clara Boesenberg น้องสาวของ Otto Kuntze (1843–1907) นักพฤกษศาสตร์ชาวเยอรมัน

ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 1 ม. เหง้าและรากสีน้ำตาลอมเหลือง รากยาวได้ถึง 6 ซม. โคนกาบใบขยายออก ใบรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาวได้ถึง 50 ซม. ก้านใบยาว 7–16 ซม. ช่อดอกออกที่ยอด ยาวได้ถึง 6 ซม. มีได้ถึง 10 ดอก ใบประดับรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 3.5 ซม. หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 4 ซม. โคนก้านชูอับเรณูมีต่อม 2 ต่อม ดอกสีขาว รูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2 ซม. กลีบปากรูปใบพาย ยาวประมาณ 2 ซม. มีรอยย่นสีแดง ชมพู หรือม่วง ปลายกลีบเรียบหรือเว้าตื้น โคนด้านในมีจุดแดง แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันรูปใบพาย ยาวประมาณ 1.5 ซม. เส้นกลีบบางใส อับเรณูโค้งเล็กน้อย สันอับเรณูรูปสามเหลี่ยมพับงอกลับ

พบในเอเชียเขตร้อน เป็นพืชอาหารและสมุนไพร ลักษณะลำต้น ใบ และสีดอกมีความผันแปรสูง

ชื่อพ้อง  Curcuma rotunda L.

ชื่อสามัญ  Chinese ginger, Chinese key

ชื่ออื่น   กระชาย (ทั่วไป); กระชายดำ, กะแอน, ขิงทราย (มหาสารคาม); จี๊ปู, ซีพู (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน); เป๊าะซอเร้าะ, เป๊าะสี่ (กระเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); ละแอน (ภาคเหนือ); ว่านพระอาทิตย์ (กรุงเทพฯ)

ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 60 ซม. ไม่มีเหง้า รากยาวได้กว่า 10 ซม. กาบใบยาว 3–5 ซม. ลิ้นกาบยาวประมาณ 7 มม. ใบรูปใบหอก ยาวได้ถึง 17 ซม. โคนกลม แผ่นใบด้านบนมีปื้นสีอ่อนตามเส้นกลางใบ ด้านล่างสีเงินหรืออมม่วง ก้านใบยาว 3 ซม. ช่อดอกออกที่ยอด รูปกระสวย ยาวประมาณ 4 ซม. มี 7–8 ดอก ใบประดับสีเขียวอ่อน รูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2.8 ซม. ดอกสีขาวอมเหลือง หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 2.5 ซม. กลีบรูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1.2 ซม. กลีบปากเป็นถุง รูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2 ซม. มีแถบเส้นสีแดง โคนมีจุดสีแดง 2 จุด ด้านนอกมีขนต่อม ปลายกลีบพับลง ย่น เส้นกลีบโปร่งแสง เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันรูปไข่กลับ ยาวประมาณ 9 มม. ด้านนอกมีขนต่อม เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 8 มม. สันอับเรณูเว้าตื้น จัก 3 พู มีขนต่อม

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคใต้ที่ระนอง พังงา ขึ้นบนเขาหินปูนในป่าดิบชื้น ความสูงระดับต่ำ ๆ

ชื่อพ้อง  Gastrochilus ochroleucus Ridl.