อุทยานแห่งชาติห้วยหวด    มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่อำเภอเมือง   จังหวัดสกลนคร อำเภอนาแก จังหวัดนครพนม และอำเภอดงหลวง อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร เป็นอุทยานแห่งชาติ 1 ใน 5    แห่งของโครงการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติเพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 5 รอบ วันที่ 5 ธันวาคม 2530 สภาพทั่วๆ ไปเป็นที่ราบสูงสลับกับเทือกเขาหินทราย เป็นป่าต้นน้ำลำธาร มีเอกลักษณ์ทางธรรมชาติและทิวทัศน์ที่สวยงาม เช่น น้ำตก ถ้ำ หน้าผา เนินหิน อ่างเก็บน้ำ และสัตว์ป่านานาชนิด    อุทยานแห่งชาติห้วยหวดมีเนื้อที่ประมาณ   828.56  ตารางกิโลเมตร  หรือ517,850 ไร่

ประวัติความเป็นมา

          ด้วยกรมป่าไม้ได้รับหนังสือกรมชลประทานที่ กห.0301/ส.524 ลงวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ.2527 แจ้งว่า เนื่องในวโรกาสพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว    เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรโครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหวด    ตำบลเต่างอย  กิ่งอำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร เมื่อ วันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ.2527 ได้พระราชทานพระราชดำริตอนหนึ่งว่า “ควรอนุรักษ์สภาพธรรมชาติ     และป่าไม้บริเวณใกล้กับหัวงานเขื่อนเก็บกักน้ำ    ของโครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหวด     ตลอดจนบริเวณข้างเคียงตามขอบอ่างเก็บน้ำ    พร้อมกับควรปรับปรุงเสริมแต่งบริเวณให้มีความสวยงามและรักษาไว้ซึ่งสภาพธรรมชาติให้มากยิ่งขึ้น เนื่องจากบริเวณดังกล่าวนั้น   มีความสวยงามเหมาะที่จะพัฒนาให้เป็น     อุทยานหรือส่งเสริมให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี    โดยให้กรมชลประทานและส่วนราชการต่างๆ      ที่เกี่ยวข้อง ร่วมกันดำเนินการโดยเร่งด่วนต่อไปด้วย”    กรมชลประทานจึงขอความร่วมมือกรมป่าไม้ให้รีบดำเนินการ โครงการอนุรักษ์สภาพธรรมชาติและป่าไม้ในบริเวณดังกล่าว แล้วจัดเป็นอุทยานแห่งชาติหรือแหล่งท่องเที่ยวเพื่อสนองพระราชดำริต่อไป

        กองอุทยานแห่งชาติจึงได้มีหนังสือที่ กษ 0713/140 ลงวันที่ 14 มกราคม พ.ศ.2528 ให้อุทยานแห่งชาติภูพานตรวจสอบพื้นที่บริเวณดังกล่าว ปรากฏว่า  มีสภาพป่าธรรมชาติอุดมสมบูรณ์เป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร มีเอกลักษณ์ทางธรรมชาติและทิวทัศน์ที่สวยงาม ตามหนังสืออุทยานแห่งชาติภูพาน    ที่ กษ 0713(ภพ)/144  ลงวันที่ 27 มีนาคม พ.ศ.2528 นำส่งรายงานการสำรวจเบื้องต้นพื้นที่ดังกล่าวของ    นายมานพ กำจรเจิด นักวิชาการป่าไม้ 4 และหนังสืออุทยาน ที่ กษ 0713(ภพ)/532 ลงวันที่ 17 ธันวาคม พ.ศ.2528 นำส่งรายละเอียดต่าง ๆ บริเวณดังกล่าวของนายวุฒิการอำพลศักดิ์ และกองอุทยานแห่งชาติได้มีหนังสือ ที่ กษ 0713/405 ลงวันที่ 28 มกราคม พ.ศ.2529 ให้อุทยานแห่งชาติภูพานทำการสำรวจสภาพป่าอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งอุทยานแห่งชาติ ได้มีหนังสือ ที่ กษ. 0713(ภพ)/พิเศษ ลงวันที่ 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2529 รายงานผลการสำรวจเพื่อจัดตั้งบริเวณดังกล่าวเป็นอุทยานแห่งชาติ ของนายประมุข ทิชากร นักวิชาการป่าไม้ 5 ให้กองอุทยานแห่งชาติดำเนินการเสนอจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติต่อไป

         กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ ได้นำเสนอคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ มีมติในคราวประชุมครั้งที่ 2/2529 เมื่อวันที่ 18 มีนาคม พ.ศ.2529     เห็นชอบในหลักการให้จัดพื้นที่บริเวณป่าเหนืออ่างเก็บน้ำห้วยหวดเป็นอุทยานแห่งชาติ     และเป็นโครงการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติเพื่อการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในวโรกาสมหามงคลพระชนมพรรษา 5 รอบ วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ.2530     โดยได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดบริเวณที่ดินป่าภูล้อมข้าว และป่าภูเพ็กในท้องที่ตำบลตองโขน  ตำบลเหล่าโพนค้อ   กิ่งอำเภอศรีสุพรรณ   อำเภอเมืองสกลนคร   ตำบลกกปลาซิว อำเภอเมือง และตำบลจันทร์เพ็ญ ตำบลเต่างอย กิ่งอำเภอเต่างอย อำเภอเมือง สกลนคร จังหวัดสกลนคร ป่าดงภูพาน    ในท้องที่ตำบลหนองบ่อ   ตำบลคำพี้  ตำบลก้านเหลือง ตำบลบ้านแก้ง ตำบลนาแก ตำบลพิมาน อำเภอนาแก    จังหวัดนครพนม และตำบลกกตูม ตำบลฟังแดง ตำบลดงหลวง อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร  และป่าดงภูสีฐาน ในท้องที่ตำบลคำชะอี ตำบลบ้านเหล้า ตำบลบ้านค้อ ตำบลโพนงาม อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร ให้เป็นอุทยานแห่งชาติในปี พ.ศ. 2531 ซึ่งลงประกาศในราชกิจจานุเบกษาเล่ม 105 ตอนที่ 122 ลงวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ.2531 นับเป็นอุทยานแห่งชาติแห่งที่ 58 ของประเทศ