Index to botanical names
Rutaceae
ไม้ต้น สูงได้ถึง 25 ม. ต้นอ่อนมีหนาม ใบประกอบมีใบย่อยเดียว รูปรีหรือแกมรูปไข่ ยาว 8–15 ซม. ปลายเรียวแหลมสั้น ๆ ปลายเว้าตื้น ขอบเรียบหรือจักมน แผ่นใบมีต่อมน้ำมันกระจาย ก้านใบยาว 1–2 ซม. บางครั้งเป็นปีกแคบๆ ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ก้านดอกยาว 1–3.5 มม. กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ปลายแยกเป็น 5 แฉก ขนาดเล็ก ดอกสีขาว มี 5 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม รูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1.5 ซม. เกสรเพศผู้ 18–20 อัน ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกัน มี 6–10 คาร์เพล แต่ละคาร์เพลมีออวุล 1–5 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียเป็นแท่ง ยอดเกสรแบน ผลเกือบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 5–7 ซม. สุกสีเหลือง ผิวเรียบถึงขรุขระ เปลือกหนาประมาณ 6 มม. มีถุงเก็บน้ำสีเขียวซีดอมเหลือง เมล็ดจำนวนมาก ยาวประมาณ 2 ซม.พบที่คาบสมุทรมลายู และบอร์เนียว ในไทยพบทางภาคใต้ที่นครศรีธรรมราช ยะลา ขึ้นตามที่ลาดชันและสันเขาในป่าดิบชื้น ความสูง 900–1800 เมตรสกุล Citrus L. มี 20–25 ชนิด พบในเอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยมีพืชพื้นเมือง 2–3 ชนิด เป็นไม้ประดับและไม้ผลหลากสายพันธุ์ เช่น มะกรูด มะนาว ส้มจี๊ด ส้มเกลี้ยง ส้มเขียวหวาน และส้มโอ เป็นต้น ชื่อสกุลมาจากภาษาละติน “citrus” หรือภาษากรีก “kitrion” ใช้เรียกพืชพวกมะนาว
ส้มจี๊ดใต้: ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ เกสรเพศผู้ 18–20 อัน ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกัน ก้านเกสรเพศเมียเป็นแท่ง ผลคล้ายผลมะนาว สุกสีเหลือง (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)
Jones, D.T. (1995). Rutaceae. In Tree Flora of Sabah and Sarawak Vol. 1: 351–419.
Stone, B.C., J.B. Lowry, R.W. Scora and K. Jong. (1973). Citrus halimii: A new species from Malaya and Peninsular Thailand. Biotropica 5(2): 102–110.