Index to botanical names
Apocynaceae
ไม้เถา ยาวได้ถึง 20 ม. น้ำยางสีขาว ใบเรียงตรงข้าม รูปไข่กลับ แกมรูปขอบขนาน หรือรูปใบพาย ยาว 2–16.5 ซม. ปลายกลมหรือแหลมสั้น ๆ มีติ่งแหลม เส้นแขนงใบจำนวนมาก เรียงจรดกันเป็นเส้นขอบใน ก้านใบยาว 0.5–2 ซม. ช่อดอกออกสั้น ๆ ตามซอกใบ ดอกไร้ก้านหรือมีก้านสั้นมาก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปไข่ขนาดเล็ก ปลายกลม ดอกสีเหลือง กลีบเรียงซ้อนทับด้านซ้ายในตาดอก หลอดกลีบดอกยาว 4–7 มม. ด้านในมีขนสั้นนุ่มใต้เกสรเพศผู้ มี 5 กลีบ รูปเคียว ยาว 3–6 มม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดใกล้โคนหลอดกลีบ ไม่แนบติดเกสรเพศเมีย ก้านชูอับเรณูสั้น อับเรณูยาวประมาณ 1 มม. คาร์เพลเชื่อมกัน ออวุลจำนวนมาก ก้านเกสรเพศเมียยาว 1.5–2.5 มม. รวมยอด ผลสด แห้งแตกเป็น 2 ส่วน รูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 4–9 ซม. เรียบหรือมีตุ่มหนาแน่น เมล็ดมีเยื่อหุ้มคล้ายคอร์กพบที่คาบสมุทรมลายู สุมาตรา บอร์เนียว และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่นราธิวาส ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต่ำ ๆ ยางขาวแก้พิษงูและแผลที่ถูกกัดสกุล Chilocarpus Blume มีประมาณ 15 ชนิด พบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้โดยเฉพาะในสุมาตราและบอร์เนียว ในไทยมี 3 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “cheilos” ปาก และ “karpos” ผล ตามลักษณะผลที่แตกออกเป็น 2 ส่วน หรือมาจากคำว่า “chylos” น้ำคั้นจากผล คือมีน้ำยางขาว
ย่านจะงอย: ส่วนต่าง ๆ มีน้ำยางขาว ใบเรียงตรงข้าม ปลายกลม เส้นแขนงใบจำนวนมาก เรียงจรดกันเป็นเส้นขอบใน ผลสดมีตุ่มหนาแน่น (ภาพ: มานพ ผู้พัฒน์)
Middleton, D.J. (2007). Chilocarpus rostratus (Apocynaceae), a new record for Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 35: 85–88.
Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 26–27.