ไม้เถา ไม้พุ่ม หรือไม้ต้น ส่วนมากมีหนาม ใบประกอบ 2 ชั้น เรียงเวียน แกนกลางใบประกอบมักมีหนาม ใบประกอบย่อยเรียงตรงข้าม ใบย่อยเรียงตรงข้ามหรือเรียงสลับ ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงหรือช่อกระจะ ฐานดอกสั้น กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน เรียงซ้อนเหลื่อม กลีบล่างคล้ายหมวก กลีบดอก 5 กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน เกสรเพศผู้ 10 อัน แยกกัน โคนมักมีขน รังไข่ไร้ก้านหรือมีก้านสั้น ๆ มีช่องเดียว ออวุลมี 1–10 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ยอดเกสรรูปกรวยหรือจัก 2 พู ผลเป็นฝักแห้งแตกหรือไม่แตก เมล็ดกลม ๆ แบน

สกุล Caesalpinia อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Caesalpinioideae มีประมาณ 100 ชนิด พบทั่วไปในเขตร้อน ในไทยมี 18 ชนิด มีเพียงหางนกยูงไทย C. pulcherrima (L.) Sw. ที่เป็นไม้ประดับ ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวอิตาลี Andreas Caesalpinus (1519–1603)