ไม้พุ่มหรือไม้ต้น แยกเพศต่างต้น ใบเรียงสลับระนาบเดียว ขอบใบมักจักฟันเลื่อย ดอกขนาดเล็กออกเป็นกระจุกตามซอกใบหรือกิ่ง ใบประดับขนาดเล็ก 2 ใบ ติดทน กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจำนวนอย่างละ 5 กลีบ กลีบเลี้ยงเรียงซ้อนเหลื่อม ติดทน เกสรเพศผู้ 5–35 อัน เรียงเป็นวงเดียว อับเรณูติดที่ฐาน รังไข่มี 2–5 ช่อง ออวุลจำนวนมาก ก้านเกสรเพศเมีย 2–5 อัน ติดทน ผลสดมีหลายเมล็ด

สกุล Eurya เดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Theaceae วงศ์ย่อย Ternstroemioideae ปัจจุบันอยู่ภายใต้เผ่า Freziereae ร่วมกับสกุล Adinandra มีประมาณ 130 ชนิด พบในเอเชียโดยเฉพาะในจีน ในไทยมี 2 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “eurys” กว้างหรือใหญ่ อาจหมายถึงใบที่แผ่กว้าง

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. ตาที่ยอดเกลี้ยง กิ่งเป็นเหลี่ยม ใบรูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 3–13 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว ขอบจักหรือเกือบเรียบ แผ่นใบเกลี้ยง ก้านใบยาว 2–5 มม. ดอกออกเป็นกระจุก 1–4 ดอก ก้านดอกยาว 2–3 มม. กลีบดอกรูปไข่กว้าง ยาว 1–2 มม. กลีบดอกรูปไข่ ยาว 2–4 มม. เกสรเพศผู้มี 12–20 อัน รังไข่มี 3 ช่อง เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาว 1.5–3 มม. แยกเป็น 2–3 แฉก ผลรูปรีกว้าง ยาวประมาณ 3.5 มม.

พบที่อินเดีย ศรีลังกา จีนตอนใต้ ไห่หนาน พม่า ภูมิภาคอินโดจีน สุมาตรา ชวา บอร์เนียว ฟิลิปปินส์ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 2100 เมตร แยกเป็น var. siamensis (Craib) H.Keng ใบขนาดใหญ่กว่า น้ำคั้นจากใบใช้ประคบแก้บวม ปวดแสบปวดร้อน

ชื่อพ้อง  Eurya nitida Korth. var. siamensis (Craib) H.Keng

ชื่ออื่น   ไคร้มด (เชียงใหม่); ปลายสาน (ภาคใต้); เปียย้อย (ภาคตะวันออกเฉียงใต้); แมงเม่านก (ภาคเหนือ); เหมือด (เลย)

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. ตาที่ยอดมีขนยาว มีขนสั้ันนุ่มตามก้านใบ แผ่นใบด้านล่าง ก้านดอก และกลีบเลี้ยงด้านนอก ใบรูปขอบขนาน รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่ ยาว 4.5–9 ซม. ปลายแหลมยาวหรือยาวคล้ายหาง ก้านใบยาว 1–6 มม. ดอกออกเป็นกระจุก 1–3 ดอก ก้านดอกยาว 2–3 มม. กลีบเลี้ยงรูปรีกว้าง ยาว 1–2 มม. กลีบดอกรูปไข่กลับ ยาว 2.5–4 มม. เกสรเพศผู้มี 15–20 อัน รังไข่มี 3 ช่อง เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาว 2–3 มม. แยก 3 แฉก ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 4–5 มม.

พบที่อินเดีย ภูฏาน เนปาล ศรีลังกา พม่า จีนตอนใต้ เวียดนาม คาบสมุทรมลายู สุมาตรา และชวา ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 2100 เมตร ใบเคี้ยวบรรเทาอาการไอ แก้ปวดท้อง ท้องเสีย และบิด

ชื่อพ้อง  Diospyros cerasifolia D.Don, Eurya acuminata DC., E. acuminata DC. var. wallichiana Dyer

ชื่ออื่น   ขี้ใต้ (ปัตตานี); ขี้หนอน, ขี้หนอนใบเล็ก (ภาคตะวันออกเฉียงใต้); โงกด๋าฉง (ตรัง); ตับไส้ (เชียงใหม่); ปลายกะสาน, ปลายสาน (ภาคใต้); แพปั้นจั่น, ยิงยอย (เชียงใหม่); รังไก่ (ภาคตะวันออกเฉียงใต้); ลูกถ่อง (ตรัง); สร้อยนกเขา (ตราด); เส่ฌะหย่า (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่); แฮพันจั้น (เชียงใหม่)