ไม้พุ่ม รอเลื้อยหรือไม้ต้น แยกเพศต่างต้นหรือร่วมต้น ส่วนมากมีหนาม หูใบแยกหรือเชื่อมติดกัน ร่วงเร็ว ใบเรียงสลับระนาบเดียว เนื้อใบมีผลึกซิสโทลิท ช่อดอกแบบช่อกระจะ ช่อเชิงลด หรือช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ใบประดับและใบประดับย่อยขนาดเล็ก บางครั้งดอกสมบูรณ์เพศ ช่อดอกเพศผู้ดอกจำนวนมาก เกสรเพศผู้ 3–5 อัน ช่อดอกเพศเมียมักมีดอกเดียว กลีบรวมส่วนมากมี 4 กลีบ บางครั้งขยายในผล ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเพศเมียแยก 2 แฉก ผลสด ผนังชั้นในแข็ง แห้งแตกหรือไม่แตก โคนมักขยายด้านเดียว มีเมล็ดเดียว

สกุล Streblus มีประมาณ 22 ชนิด ส่วนมากพบในเอเชียเขตร้อน ในไทยมี 6 ชนิด ชื่อสกุลอาจมาจากภาษาละติน “strebula” ส่วนโค้งที่สด หมายถึงผลสดที่มักขยายที่โคนด้านเดียว หรือมาจากภาษากรีก “streblos” บิดเวียน ตามลำต้นที่มักบิดงอ หลายชนิดมีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่างโดยเฉพาะเปลือกและน้ำยางมีสรรพคุณต้านเชื้อแบคทีเรีย

ไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. มักแตกกอ หูใบยาว 3–5 มม. ใบรูปรี รูปไข่กลับ หรือรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 13 ซม. แผ่นใบสาก ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 4–8 เส้น ก้านใบยาว 1–5 มม. ช่อดอกเพศผู้แบบช่อกระจุกแน่น เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5–1 ซม. ก้านช่อยาวได้ถึง 1.5 ซม. ดอกเกือบไร้ก้าน กลีบรวมยาวประมาณ 2 มม. เกสรเพศผู้ยาวเท่า ๆ กลีบรวม ช่อดอกเพศเมียก้านช่อยาวได้ถึง 2 ซม. กลีบรวมขยายในผล ยาว 5–8 มม. มีขนสั้นนุ่ม ยอดเกสรเพศเมียขยายในผลยาวได้ถึง 1.2 ซม. ผลเส้นผ่านศูนย์กลาง 6–8 มม. สุกสีเหลืองอมส้ม

พบที่อินเดีย ศรีลังกา ภูฏาน บังกลาเทศ จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่า ที่โล่ง หรือบนเขาหินปูน ความสูงถึงประมาณ 700 เมตร เนื้อไม้ทุบใช้แปรงฟันแก้เหงือกอักเสบ

ชื่อสามัญ   Siamese rough bush, Tooth brush tree

ชื่ออื่น   กักไม้ฝอย (ภาคเหนือ); ข่อย (ทั่วไป); ซะโยเส่ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); ตองขะแหน่ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); ส้มพอ (เลย); สะนาย (เขมร)

ไม้ต้น สูงได้ถึง 12 ม. บางครั้งมีหนามยาวประมาณ 5 มม. หูใบยาวได้ถึง 1 ซม. ใบรูปไข่กลับ รูปขอบขนาน หรือรูปใบหอก ยาว 6–22 ซม. ขอบเรียบหรือจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 6–10 เส้น ก้านใบยาว 2–8 มม. ช่อดอกเพศผู้แบบช่อเชิงลดออกเดี่ยว ๆ ยาว 1.5–14 ซม. ก้านช่อยาว 2–4 มม. ดอกไร้ก้าน กลีบรวมยาว 1–1.2 มม. เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 2 มม. ช่อดอกเพศเมียออกเดี่ยว ๆ มี 1–10 ดอก เรียงคล้ายช่อกระจะ ก้านช่อยาว 0.2–1 ซม. ก้านดอกสั้น กลีบรวมยาว 1–2 มม. กลีบคู่ในขยายในผลยาว 0.7–1 ซม. ยอดเกสรยาว 1.5–3 มม. ผลเส้นผ่านศูนย์กลาง 1–1.5 ซม.

พบที่จีนตอนใต้ พม่า เวียดนาม คาบสมุทรมลายู บอร์เนียว และฟิลิปปินส์ ในไทยพบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ขึ้นตามป่าดิบแล้งที่เป็นหินปูน ความสูงระดับต่ำ ๆ

ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 5 ม. แยกเพศต่างต้น มีหนามยาวประมาณ 1.5 ซม. หูใบยาว 2–5 มม. ติดทน มีขนครุย ใบรูปรีถึงรูปใบหอก ยาว 2–18 ซม. ขอบจักฟันเลื่อยช่วงปลาย เส้นแขนงใบข้างละ 6–12 เส้น ก้านใบยาว 1–6 มม. ช่อดอกเพศผู้แบบช่อเชิงลดสั้น ๆ หรือเป็นกระจุกแน่นตามกิ่งสั้น 1–4 ช่อ ยาว 4–8 มม. ดอกเกือบไร้ก้าน กลีบรวมยาวประมาณ 1.5 มม. เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 2 มม. ช่อดอกเพศเมียออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุก มีดอกเดียว กลีบรวมรูปใบหอก ยาว 2–5 มม. ขยายในผลยาวได้ถึง 2 ซม. ยอดเกสรยาว 0.5–3 มม. ผลรูปรี ยาว 0.5–1 ซม.

พบที่อินเดีย ภูฏาน ศรีลังกา จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร

ชื่อพ้อง  Trophis taxoides Heyne ex Roth

ชื่ออื่น   กะแตไม้ (ปัตตานี); ข่อยน้ำ (สุโขทัย); ข่อยหนาม (ทั่วไป); ข่อยหยอง (ลำปาง); ขี้แรด, หนามขี้แรด (ภาคใต้); สามพันตา (อุดรธานี)

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. หนามยาว 1–4.5 ซม. กิ่งมีขน หูใบยาว 3–8 มม. ใบรูปรี รูปไข่กลับ ยาว 4–25 ซม. ปลายมีติ่งคล้ายหนาม ขอบจักฟันเลื่อยเป็นหนามห่าง ๆ เส้นแขนงใบข้างละ 8–12 เส้น ก้านใบยาว 0.2–1 ซม. ช่อดอกเพศผู้แบบช่อเชิงลด 1–2 ช่อ ยาว 1–5 ซม. ก้านช่อและก้านดอกสั้นมาก กลีบรวมยาวประมาณ 1 มม. เกสรเพศผู้ยาว 2–2.5 มม. ช่อดอกเพศเมียแบบช่อกระจะ ออกเดี่ยว ๆ ก้านช่อยาวประมาณ 1.5 ซม. มี 1–3 ดอก ก้านดอกยาว 2–8 มม. กลีบรวมยาว 1–2 มม. กลีบคู่ในขยายในผลยาวได้ถึง 1 ซม. มีขนครุย ยอดเกสรยาว 2–3.5 มม. ผลเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 ซม. กลีบรวมหุ้มประมาณกึ่งหนึ่ง

พบที่อินเดีย บังกลาเทศ จีนตอนใต้ พม่า ลาว เวียดนาม ภูมิภาคมาเลเซีย และฟิลิปปินส์ ในไทยพบกระจายทั่วไปทุกภาค โดยเฉพาะตามเขาหินปูน ความสูงถึงประมาณ 500 เมตร

ชื่อพ้อง  Taxotrophis ilicifolius Vidal

ชื่อสามัญ  Jungle holly

ชื่ออื่น   กระชิด (ภาคใต้); กะฉิม (เขมร-ปราจีนบุรี); กาซึ้ม (จันทบุรี); ข่อยหนาม (ทั่วไป); ขี้แรด (ระนอง); ขี้แรดควน (ปัตตานี); ขี้แรดเมีย (สุราษฎร์ธานี); ไขนกฤช (สระบุรี); มะโอมี (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); ไม (มาเลย์-นราธิวาส); สยอง (ปราจีนบุรี); หนามแจง (ลำปาง); อีแรด (ปัตตานี)