โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง ตามพระราชดำริดอยอมพาย อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่

โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง ตามพระราชดำริดอยอมพาย ( อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ )

กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช

:: ความเป็นมา ::

เมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2546 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถพร้อมด้วย สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฏราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรพื้นที่ ดอยอมพาย ตำบลปางหินฝน อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ทรงพบว่าพื้นที่ป่าบริเวณดอยอมพาย ได้ถูกแผ้วถางทำไร่เลื่อนลอยอย่างกว้างขวาง เป็นจำนวนมากกว่า 1,000 ไร่ และมีแนวโน้มว่าราษฎรจะทำการบุกรุกพื้นที่ป่าเพื่อขยายพื้นที่ทำกินเพิ่มขึ้นอีก ถ้าปล่อยให้สถานการณ์การบุกรุกแผ้วถางป่าดำเนินไปเช่นนี้ พื้นที่ป่าไม้ ก็จะถูกทำลายจนหมดสิ้นอย่างแน่นอน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ดอยอมพาย ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำลำแม่ปิงน้อย และไหลต่อไปยังลำน้ำแม่แจ่ม ซึ่งเป็นลำน้ำสาขาหลักของลำน้ำแม่ปิงจะส่งผลกระทบให้ลำน้ำแม่ปิง ซึ่งเป็นน้ำสายหลักของประเทศขาดแคลนน้ำต่อไปในอนาคต โดยมีนายโกวิท ปัญญาตรง (ผู้อำนวยการส่วนโครงการพระราชดำริ และความมั่นคง กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ) เป็นผู้ถวายรายงานสภาพของปัญหา สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทรงวินิจฉัย และทรงมีพระราชดำริให้ดำเนินการแก้ไขปัญหาดังกล่าว โดยจัดตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ดอยอมพาย หมู่ 9 ตำบลปางหินฝน อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นดำเนินการแก้ไขปัญหาดังกล่าวข้างต้น

:: พระราชดำริ ::

1. ให้จัดตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง ตามพระราชดำริ ดอยอมพาย
2. จัดตั้งธนาคารไม้ฟืน
3. จัดตั้งธนาคารข้าวในหมู่บ้านสาม

:: วัตถุประสงค์ ::

1. สาธิตและทดลองปลูกไม้มีค่าทางเศรษฐกิจ บนพื้นที่สูง ทั้งพืชผัก ไม้ดอก และไม้ผล เมืองหนาว
2. เป็นแหล่งจ้างงานให้กับราษฎรในหมู่บ้านใกล้เคียง อีกทั้งสามารถนำไปใช้ประโยชน์ ในการดำรงชีพอยู่กับป่าได้อย่างยั่งยืน
3. เพื่อสกัดกั้นการบุกรุกแผ้วถางป่าบริเวณดังกล่าว โดยการจัดระเบียบชุมชน ที่อยู่ใกล้เคียง ตลอดจนปรับปรุงระบบนิเวศป่าต้นน้ำ เพื่อคืนความอุดมสมบูรณ์ให้กับพื้นที่ต้นน้ำ

:: การดำเนินงาน ::

1. การดำเนินงานในสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง

" สร้างบ้านพักชั่วคราวเจ้าหน้าที่เกษตร 5 หลัง
" สร้างบ้านพัก 9 หลัง บริเวณสำนักงานโครงการฯ
" ศาลาเอนกประสงค์ชั่วคราว 1 หลัง
" สร้างห้องน้ำ 6 ห้อง
" สร้างเรือนเพาะชำ 6 หลัง
" สร้างที่พักกำลังพล 2 หลัง
" อยู่ระหว่างจัดสร้างสำนักงานฯ 1 หลัง ก่อสร้างถนนป่าไม้ในสถานีระยะทาง 4
กิโลเมตร " จัดระบบน้ำเพื่ออุปโภคเบื้องต้น 6 บ่อ พร้อมวางท่อรับน้ำจาก ลำห้วย
และต่อท่อ สามารถนำไปใช้บริเวณที่พักเจ้าหน้าที่ สำนักงานและแปลงเกษตร
" จัดสร้างพลับพลาทรงงาน 1 หลัง
" ปลูกพืช / ไม้ผลเมืองหนาว 75 ไร่
" ปลูกพืชไร่ที่สูง 10 ไร่
" แปลงทดสอบพันธุ์ข้าวไร่ 5 ไร่

" จัดระบบอนุรักษ์ดิน และน้ำ แบบคันคูรับน้ำขอบเขา 25 กิโลเมตร
" ปลูกแฝก 150,000 กล้า
" สำรวจทำแผนที่ระดับขอบเขต 530 ไร่
" สำรวจและวางแผนการใช้ที่ดิน 530 ไร่
" จัดทำปุ๋ยหมักและปุ๋ยน้ำชีวภาพ

" สร้างฝายทดน้ำ 3 แห่ง
" ก่อสร้างถังเก็บน้ำ 1,000 ม.3 2 ถัง พร้อมวางท่อส่งน้ำ
" ก่อสร้างระบบประปาของหมู่บ้านสาม

ปลูกป่าไม้ฟืน

สร้างฝายต้นน้ำแบบผสมผสาน

แปลงเพาะชำกล้าไม้

แปลงฟื้นฟูระบบนิเวศ

" หาข่าว และประสานการข่าว
" ปฏิบัติการจิตวิทยา และประชาสัมพันธ์
" สำรวจ และจัดสร้างสนามเฮลิคอปเตอร์
" การจัดจ้างแรงงาน สถานีได้ดำเนินการจ้างแรงงานชาวบ้าน บ้านสาม บ้านละอางใต้ บ้านผักไผ่
และหมู่บ้านใกล้เคียง ประมาณ 120 คน

2. การดำเนินงานในหมู่บ้านเป้าหมาย

" พื้นที่หมู่บ้านเป้าหมายได้แก่ หมู่บ้านบ้านสาม บ้านละอางใต้ และบ้านผักไผ่ โดยมีการสร้างความเข้าใจในการดำเนินงาน วัตถุประสงค์ และเป้าหมายของสถานีฯ เดือนละ 1 ครั้ง
" สำรวจรังวัดพื้นที่หมู่บ้าน จำนวน 16 ไร่ พื้นที่ทำกินรวม 118 ไร่
" จัดระเบียบชุมชนหมู่บ้าน จำนวน 29 ครัวเรือน โดยการพัฒนาคุณภาพชีวิตและโครงสร้างพื้นฐาน ตลอดทั้งแนะนำส่งเสริมการทำเกษตรกรรมอย่างถูกวิธี และให้ความรู้ความเข้าในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจนการสร้างจิตสำนึกในการอยู่กับป่าอย่างยั่งยืนตลอดไป

ธนาคารข้าว

" แจกพันธุ์ไม้ผล 65 ครอบครัว
" ฝึกอบรมและจัดราษฎรศึกษาดูงาน 1 ครั้ง 12 คน
" แจกกล้าพันธุ์ ชา, กาแฟ

" สำรวจชีววิทยาสัตว์น้ำในลำห้วยแม่ปุ๊ และลำห้วยไม้หมื่น 2 ครั้ง
" ปล่อยพันธุ์ปลาแก้มซ้ำ 100,000 ตัว และปล่อยกบเปอะ 4,000 ตัว
" ส่งเสริมการเลี้ยงปลาดุก 40 ครอบครัว จำนวน 4,000 ตัว

" สาธิตการเลี้ยงเป็ดเทศ จำนวน 100 ตัว
" ส่งเสริมและขยายผลสู่ราษฎรบ้านสาม จำนวน 35 ครอบครัว 175 ตัว (ครอบครัวละ 5 ตัว
เพศผู้ 1 ตัว เพศเมีย 4 ตัว)
" ทำวัคซีนสัตว์เลี้ยง

" พื้นที่สถานีฯ เนื้อที่ 240 ไร่
" สำรวจพื้นที่การเกษตร 31 ราย 37 แปลง รวมเนื้อที่ประมาณ 300ไร่
" สำรวจแปลงไร่หมุนเวียน 6 แปลง เนื้อที่ประมาณ 3,000 ไร่

:: งานที่จะดำเนินการต่อไป ::

1. ฟื้นฟูและปรับปรุงระบบนิเวศต้นน้ำในเนื้อที่ประมาณ 3,000 ไร่
2. จัดทำฝายต้นน้ำแบบผสมผสานเพื่อชะลอการไหลของน้ำ และรักษาความชุ่มชื้น ประมาณ 200 แห่ง
3. ร่วมกับชาวบ้าน บ้านสามจัดทำนาแบบขั้นบันได ประมาณ 100 ไร่

:: หน่วยงานร่วมโครงการฯ ::

1. กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช โดยสำนักบริหารจัดการในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ 16
2. สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 1
3. สถานีพัฒนาที่ดินเชียงใหม่
4. สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดเชียงใหม่และจังหวัดแม่ฮ่องสอน
5. สำนักงานเกษตรจังหวัดเชียงใหม่และจังหวัดแม่ฮ่องสอน
6. ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดเชียงใหม่
7. สำนักงานทรัพยากรน้ำ ภาค 1 ลำปาง
8. กองทัพภาคที่ 3 โดย ร.7 พัน.1
9. สำนักงานพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงานพื้นที่ 10
10. ศูนย์บริการวิชาการด้านพืชและปัจจัยการผลิตแม่ฮ่องสอน
11. อำเภอแม่แจ่ม
12. อำเภอแม่ลาน้อย
13. สำนักงานสาธารณสุข อำเภอแม่ลาน้อย
14. องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยฮ่อม
15. สำนักส่งเสริมและพัฒนาการเกษตร เขต 6