_           อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ตั้งอยู่ทางฝั่งตะวันตกของอ่าวไทยในท้องถิ่นที่กิ่งอำเภอสามร้อยยอด และอำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เป็นอุทยานแห่งชาติทางทะเลแห่งแรกของประเทศไทย ประกาศจัดตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2509 มีเนื้อที่ประมาณ 98.08 ตารางกิโลเมตร หรือ 61,300 ไร่
              ตำนานและนิทานพื้นบ้าน
              ที่มาของชื่อเขาสามร้อยยอดมีความเป็นมาหลายกระแส บ้างว่าเป็นเพราะมีต้นสามร้อยยอดขึ้นอยู่ หรือมียอดเขามากมายถึง 300 ยอด แต่ที่คนส่วนใหญ่กล่าวขานกันจนเป็นตำนานสืบกันมาว่า ในสมัยที่เทือกเขายังเป็นเกาะอยู่ ได้มีเรือสำเภาจีนบรรทุกผู้โดยสารผ่านมา และได้ประสบกับลมพายุอย่างรุนแรง จึงไ้ด้นำเรือเข้ามาตามร่องน้ำด้านทิศตะวันตกของเกาะเพื่อหลบพายุ แต่เนื่องจากไม่ชำนาญพื้นที่เรือได้ชนกับหินโสโครกอับปางลง ผู้คนตะเกียกตะกายหนีขึ้นฝั่งได้ 300 คน จึงได้ตั้งชื่อว่า "เกาะสามร้อยรอด" ต่อมาระดับน้ำทะเลได้ลดลง เกาะจึงกลายเป็นภูเขา และชาวบ้านเรียกเพี้ยนเป็น "เขาสามร้อยยอด" บริเวณที่สันนิษฐานว่าเรือจมนั้น ชาวบ้านเรียกว่า "อ่าวทะเลสาบ" ซึ่งมีคนพบเสากระโดงเรือ แต่นานมาแล้ว

            และจากนิทานพื้นบ้าน เรื่อง ตาม่องล่าย ที่เล่าขานกันว่าเกิดที่อ่าวน้อย จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีว่า ตาม่องล่ายและยายรำพึง มีลูกสาวสวย ชื่อ ยมโดย มี เจ้าลาย จากเพชรบุรี และ เจ้ากรุงจีน มาชอบพอสู่ขอ เจ้าลายสู่ขอจากยายรำพึง ส่วนเจ้ากรุงจีนขอจากตาม่องล่าย ยายกับตาก็มิได้ปรึกษากัน ในวันแต่งงาน เจ้าลาย และเจ้ากรุงจีนยกขันหมากมาทางเรือพร้อมกัน ต่างอ้างสิทธิ์ที่จะแต่งงานกับยมโดย ตากับยายจึงทะเลาะกัน ตาม่องล่ายพาลโกรธยมโดย จึงจับฉีกเป็นสองชิ้น ซึกหนึ่งขว้างไปทางทิศตะวันออก กลายเป็นเกาะนมสาวที่ชลบุรี อีกซีกหนึ่งขว้างไปทางทิศเหนือ กลายเป็นเกาะนมสาวที่บ้านบางปู ตำบลสามร้อยยอด กิ่งอำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด เกาะนมสาว มีรูปร่างคล้ายหน้าอกผู้หญิง ที่เกาะมีหาดเล็ก ๆ ยาวประมาณ 50 เมตร เป็นที่ตั้งของศาลเจ้าแม่นมสาว ซึ่งชาวบ้านโดยเฉพาะที่มีอาชีพประมงจะให้ความนับถือมาก

            พื้นที่อุทยานแห่งชาตินี้มสภาพภูมิประเทศ เป็นภูเขาหินปูนสูงชัน หาดทรายที่สวยงาม ผสมกับที่ราบริมฝั่งทะเลที่เป็นหาดและห้วงน้ำทะเลตื้น รวมตลอดถึงหมู่เกาะหินปูนในทะลใกล้ชายฝั่งรวม 5 เกาะ ได้แก่ เกาะสัตกูด เกาะโครำ เกาะนมสาว เกาะระวิง และ เกาะระวาง และมีพื้นที่ราบน้ำขังตลอดปี อยู่ทางด้านตะวันตกของเขตอุทยานแห่งชาติ คือ ทุ่งสามร้อยยอด เป็นหนองน้ำจึดขนาดใหญ่ มีเนื้อที่ประมาณ 30 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 1/4 ของเนื้อที่อุทยานแห่งขาติ น้ำจืดในทุ่งสามร้อยยอดมีแหล่งกำเนิดมาจากเทือกเขาตะนาวศรีไหลผ่านห้วยโพระดก ห้วยขมิ้น ห้วยหนองคาง ห้วยไร่ ตาพึง แล้วระบายลงสู่ทะเลตามคลองเขาแดง ทุ่งสามร้อยยอดนี้เป็นแหล่งอาหารที่สมบูรณ์ของนก และปลาน้ำจืดนานาชนิด
           เนื่องจากสภาพทางธรณีของเขาสามร้อยยอดเป็นหินปูนที่มีความลาดชันสูง ทำให้เกิดเป็นหน้าผาสูงชันและหุบเหวลึก มีความสูงของยอดเขาที่สูงที่สุดในเขตอุทยานแห่งชาติถึง 605 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง ยอดเขาที่สำคัญ ได้แก่ เขาใหญ่ เขาถ้ำประทุน เขาแดง เขาหุบจันทร์ และ เขาขั้นบันได ฯลฯ บริเวณที่สภาพธรณีเป็นหินปูน หลายแห่งที่หินปูนถูกอิทธิพลของธรรมชาติกัดเซาะ หรือ ผุสลาย เป็นถ้ำหรือปล่องหุบเหวขนาดใหญ่ที่สำคัญ ได้แก่ ถ้ำแก้ว ถ้ำไทร ถ้ำพระยานคร เป็นต้น

______แหล่งท่องเที่ยวของอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด แบ่งได้เป็น 2 ส่วน ส่วนแรก คือ บริเวณที่ทำการอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ซึ่งมีจุดท่องเที่ยวที่น่าสนใจ ได้แก่

            เขาแดง ในบริเวณนี้จะมีจุดชมวิวบนยอดเขาแดงที่อยู่สูงจากระดับน้ำทะเล ประมาณ 157 เมตร จุดชมวิว นี้อยู่ห่างจากที่ทำการ ฯ ไปตามถนนลาดยางประมาณ 40 เมตร เลี้ยวซ้ายไปอีกประมาณ 300 เมตร แล้วเดินขึ้นเขาไปอีกประมาณ 300 เมตร แล้วเดินขึ้นเขาไปอีกประมาณ 425 เมตร ใช้เวลาประมาณ 30 นาที เวลาที่เหมาะแก่การขึ้นชมวิว คือ ตอนเช้ามืดประมาณ 05.30 น.เพราะสามารถชมพระอาทิตย์ขึ้นเหนือขอบทะเลบ้านเขาแดง และทัศนียภาพรอบ ๆ ได้ดี

______คลองเขาแดง อยู่ห่างจากที่ทำการฯ 1.5 กิโลเมตร สามารถล่องเรือไปตามคลองเขาแดง โดยเช่าเรือจากบ้านคลองเขาแดง ลงเรือที่ท่าน้ำหน้าวัดเขาแดง ล่องไปตามลำคลองประมาณ 3-4 กิโลเมตร โดยใช้เวลาประมาณหนึ่งชั่วโมงครึ่ง ในระหว่างทางจะเห็นนกนานาชนิดและป่าธรรมชาติป่าชายเลน เวลาเหมาะสมที่จะลงเรือชมธรรมชาตินั้น คือ เวลา 16.30-17.00 น.

______หาดตอนต้นสน เป็นหาดทรายที่สงบเงียบและดงสนอันร่มรื่น ชายหาดนี้อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของที่ทำการ ประมาณ 1 กิโลเมตร หากน้ำลงสามารถเดินเลาะชายหาดไปยังชายหาดที่เขาแร้งได้

______หาดสามพระยา อยู่ห่างจากที่ทำการฯ ไปทางทิศเหนือประมาณ 5 กิโลเมตร เป็นหาดทรายที่สวยงาม สงบเงียบ ท่ามกลางดงสน สามารกางเต๊นท์พักแรมได้

______ถ้ำไทร อยู่บริเวณบ้านคุ้งโตนด ห่างจากที่ทำการฯ ไปประมาณ 9 กิโลเมตร สามารถนำรถยนต์ไปจอดไว้ ที่เชิงเขา แล้วต้องเดินขึ้นไปอีกประมาณ 280 เมตร ภายในถ้ำค่อนข้างมืด จำเป็นต้องใช้ตะเกียงเจ้าพายุหรือไฟฉาย

______ส่วนที่สอง คือ หาดแหลมศาลา และ ถ้ำพระยานคร

______หาดแหลมศาลา เป็นหาดทราย ตั้งอยู่ใกล้กับบ้านบางปู การเดินทางไปหาดแหลมศาลามี 2 ทาง คือ (1) ทางเรือ โดยเหมาเรือจากบ้านบางปูไป ใช้เวลาประมาณ 20 นาที และ (2) ทางเท้า โดยแยกจากบ้านบางปู (ห่างจากที่ทำการฯ ประมาณ 13 กิโลเมตร) ไปตามถนน รพช. อีกประมาณ 4 กิโลเมตร สู่เขาเทียน แล้วเดินข้ามเขาไปประมาณ 530 เมตร จากหลังวัดบางปู หาดแหลมศาลามีภูเขา ล้อมรอบเป็นตัวยู เปิดด้านหน้าเป็นชายหาด มีเกาะสัตกูด บังคลื่นอยู่ด้านหน้า

______ถ้ำพระยานคร เป็นถ้ำขนาดใหญ่อยู่ในบริเวณหาดแหลมศาลา มี 3 คูหา โดยสองคูหา มีปล่องด้านบน ส่วนด้านล่างในถ้ำมีสังคมพืชที่ต้นไม้ค่อนข้างสูงชลูด ถ้ำแห่งนี้ถูกค้นพบโดยพระยานคร ผู้ครองเมืองนครศรีธรรมราช แต่ไม่ทราบว่าคนใด และในสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงทราบว่าถ้ำนี้สวยงามมาก จึงมีพระราชประสงค์ที่จะเสด็จประพาส จึงให้นายช่างประจำราชสำนัก ก่อสร้างพลับพลาแบบจตุรมุข ขนาดย่อม ตั้งไว้บนเนินดินกลางน้ำ พระองค์เสด็จประพาส เมื่อ 20 มิถุนายน 2433 และพระราชทานนามพลับพลานี้ว่า "พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์" ถ้าพระยานครนี้จะต้องเดินเท้าขึ้นไป จากหาดแหลมศาลาอีกประมาณ 430 เมตร

              การเดินทางสู่อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด สามารถเดินทางโดยทางรถยนต์จากกรุงเทพฯ โดยทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 (เพชรเกษม) ถึงสี่แยกปราณบุรี แล้วเลี้ยวซ้ายไปตามถนนสายปากน้ำ-ปราณบุรี ประมาณ 4 กิโลเมตร แล้วเลี้ยวขวาไปตามถนน รพช. อีกประมาณ 31 กิโลเมตร ก็จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ หรืออีกทางหนึ่งสามารถเดินทางไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 จนถึงหลักกิโลเมตรที่ 286.5 (ใกล้บ้านสำโหรง ก่อนถึงอำเภอกุยบุรี 6 กิโลเมตร) เลี้ยวซ้ายไปอีกประมาณ 14 กิโลเมตร ก็จะถึงที่ทำการฯ

             หากต้องการรายละเอียดเพิ่มเติม ติดต่อสอบถามได้ที่
........สำนักอุทยานแห่งชาติ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
             61 ถนนพหลโยธิน จตุจักร กทม. 10900
             โทร. 0-2579-7223 , 0-2561-2919.........
........หรือติดต่อที่อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ตำบลเขาแดง อำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 77150