อุทยานแห่งชาติหาดวนกร จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีชายหาดอันเป็นทิวทัศน์ที่เงียบสงบสะอาด เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไป อยู่ไม่ห่างไกลจากแหล่งชุมชนมากนัก สอดคล้องกับความต้องการของประชาชน ได้รับการประกาศจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ เมื่อวันที่ 30 ธันวาคม 2535 มีพื้นที่ประมาณ 23,750 ไร่ หรือ 38 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นดิน 22.64 ตารางกิโลเมตร และพื้นน้ำ รวมเกาะเล็กๆ 2 เกาะ เนื้อที่ 15.36 ตารางกิโลเมตร เป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 76 ของประเทศไทย

สภาพโดยทั่วไป
อุทยานแห่งชาติหาดวนกรเป็นที่ราบและชายหาด ส่วนที่เป็นพื้นน้ำอยู่ในทะเลด้านอ่าวไทย มีเกาะเล็กๆ 2 เกาะคือ เกาะจาน และเกาะท้ายทรีย์ แต่เนื่องจากพื้นที่มีขนาดเล็ก จึงไม่มีแหล่งน้ำขนาดใหญ่ มีอ่างน้ำขนาดเล็กสำหรับใช้ในการอุปโภค โดยปิดกั้นห้วยคลองน้ำจืด ปริมาณน้ำมีน้อย ลำห้วยที่สำคัญได้แก่ ห้วยคลองหินจวง ซึ่งไหลผ่านตอน กลางของพื้นที่ แต่ปริมาณน้ำมีน้อย ในฤดูแล้งขาดเป็นช่วงๆ แต่เดิมพื้นที่แห่งนี้เป็นที่ตั้งของหน่วยงานป่าไม้หลายหน่วยงานด้วยกัน ทั้งสวนป่าห้วยทราย ท้องที่อำเภอเมืองประจวบคีรีขันธ์ สวนป่าห้วยยาง สวนรุกขชาติห้วยยาง และสถานีวนกรรมห้วยยาง ท้องที่อำเภอทับสะแก จังหวัดประจวบคีรีขันธ์
พันธุ์ไม้ พรรณไม้ป่าธรรมชาติ มีให้เห็นประปราย เช่น เกด ยาง ประดู่ มะค่าแต้ ส่วนใหญ่จะเป็นไม้ที่ปลูกขึ้นใหม่ ได้แก่ สนทะเล สนประดิพัทธ์ สะเดา สัก งิ้ว มะฮอกกานี และยูคาลิปตัส ฯลฯ
สัตว์ป่า ที่พบมีจำนวนน้อยชนิด ส่วนใหญ่เป็นนกชนิดต่างๆ ได้แก่ นกเอี้ยงสาริกา นกขมิ้นท้ายทอยดำ นกยางทะเล นกยางกรอก นกแซงแซว นกตะขาบทุ่ง นกกระแตแต้แว้ด นกจาบคาเล็ก นกจาบคาหัวสีส้ม นกเขาใหญ่ นกปรอดสวน นกกระเต็นอกขาว นกแอ่นบ้าน นกนางแอ่นกินรัง นอกจากนั้นยังมี ไก่ป่า อีเห็น กระต่ายป่า เม่น และแย้ สัตว์น้ำมีจำพวกปลาน้ำจืด โดยปกติทั่วไป เช่น ปลาดุก ปลาช่อน ปลาขาว และในส่วนของทรัพยากรใต้ทะเลจะพบปะการังในบริเวณเกาะจานและเกาะท้ายทรีย์

นกกระแตแต้แว้ด

นิทานพื้นบ้าน
เกาะจาน มีชื่อสอดคล้องกับนิทานพื้นบ้าน เรื่อง ตาม่องล่าย ที่เล่าขานว่าเกิดที่อ่าวน้อย จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ว่า ตาม่องล่ายและยายรำพึง มีลูกสาวสวยชื่อ ยมโดย มี เจ้าลาย จากเพชรบุรี และเจ้ากรุงจีน มาชอบพอสู่ขอ เจ้าลายสู่ขอจากยายรำพึง ส่วนเจ้ากรุงจีนขอจากตาม่องล่าย ยายกับตาก็มิได้ปรึกษากัน ในวันแต่งงานเจ้าลายและเจ้ากรุงจีน ยกขันหมากมาทางเรือพร้อมกัน ต่างอ้างสิทธิ์ที่จะแต่งงานกับยมโดย ตากับยายจึงทะเลาะกัน ตาม่องล่ายพาลโกรธยมโดย จึงจับฉีกเป็นสองซีก ซีกหนึ่งขว้างไปทางทิศตะวันออก กลายเป็นเกาะนมสาวที่ชลบุรี อีกซีกหนึ่งขว้างไปทางทิศเหนือ กลายเป็นเกาะนมสาวที่บ้านบางปู ตำบลสามร้อยยอด อำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และได้ขว้างปาของที่ใช้ในการแต่งงานทิ้งไป กลายเป็นเกาะต่างๆ อยู่ในทะเล ซึ่งเกาะจานนี้ก็คือ จานที่ใช้ในงานนั่นเอง

แหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจ
หาดวนกร เป็นชายหาดอันลื่อชื่อของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีลักษณะเป็นหาดทรายขาวสะอาด ทอดตัวเป็นแนวยาวสลับ กับหัวกรังที่ยื่นลงไปในทะเลเป็นตอนๆ ทิศเหนือขึ้นมาบนชายฝั่งมีทิวสนทะเลและสนประดิพัทธ์

หาดวนกร

เป็นแนวยาวขนานไปกับทะเล ตั้งแต่คลองน้ำจืดจนถึงบ้านห้วยยาง หาดทรายเมื่อน้ำลงต่ำสุดจะยื่นออกไปในทะเลประมาณ 150 เมตร เป็นชายหาดที่ยังคงความพิสุทธิ์เอาไว้ได้ เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการสัมผัสธรรมชาติโดยแท้ เหตุที่ได้ชื่อว่า หาดวนกร เพราะเป็นสถานี ฝึกนิสิตวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ตั้งแต่อดีตอันแสนนานจนถึงปัจจุบัน

อ่าวมะค่า เป็นบริเวณคุ้งน้ำชายฝั่งทะเลจากบ้านวังด้วนจนถึงปากคลองน้ำจืด ลักษณะเป็นหน้าผาริมทะเล มีโขดหิน ตลิ่งชัน เสียงคลื่นกระทบฝั่งประสานกับเสียงสนลู่ลม น้ำแตกกระเซ็นเป็นฟองขาว อากาศเย็นสบาย เหมาะสำหรับเป็นจุดชมวิว บริเวณชายทะเลด้านทิศเหนือ และเป็นที่ตั้งของหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติหาดวนกร

อ่าวมะค่า

เกาะจานและเกาะท้ายทรีย์ เมื่อมองจากหาดวนกรออกไปในทะเล จะมองเห็นเกาะทั้งสองตั้งตระหง่าน เด่นชัดอยู่เบื้องหน้า บนเกาะจานมีชายหาดที่ขาวละเอียดยาวประมาณ 100 เมตร และมีแนวปะการังบริเวณท้ายเกาะ บนเกาะทั้งสองมีถ้ำที่เป็นที่อยู่ ของนกนางแอ่นจำนวนนับแสนตัว ขณะนี้ยังไม่เปิดให้เที่ยวชม เนื่องจากเป็นสัมปทานรังนกนางแอ่น

ข้อมูลทั่วไป
อุทยานแห่งชาติหาดวนกรมีอาณาเขตติดต่อกับถนนเพชรเกษมและอยู่ใกล้สถานีรถไฟ สามารถเดินทางเข้าไปในเขตอุทยานแห่งชาติ ได้โดยไม่ยากนัก โดยอยู่ห่างจากตัวจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ไปทางอำเภอทับสะแกประมาณ 23 กิโลเมตร แล้วเดินทางเข้าไปอีก 3 กิโลเมตร ก็ถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ หากมาทางรถไฟสามารถลงที่สถานีรถไฟวังด้วน หรือสถานนีรถไฟห้วยยาง แล้วเดินทางต่อไปโดยรถยนต์ หรือมอเตอร์ไซด์รับจ้าง

แผนที่อุทยานฯ

บ้านพัก อาหาร

ในการประกอบกิจกรรมนันทนาการในเขตอุทยานแห่งชาติหาดวนกร ไม่ว่าจะเป็น การเล่นน้ำ การเล่นกีฬา ดูนก การปิกนิก การพักแรมค้างคืน การก่อกองไฟ ให้กระทำได้เฉพาะในเขตหรือบริเวณที่เจ้าหน้าที่กำหนดไว้เท่านั้น ไม่ควรกระทำหรือส่งเสียงอื้อฉาว รบกวนคนหรือสัตว์ ไม่เดินออกนอกเส้นทางถาวร และปฏิบัติตนตามที่เจ้าหน้าที่ได้ทำเครื่องหมายไว้ สำหรับผู้ที่ไปกางเต็นท์พักแรม จะต้องเตรียมเครื่องนอนและอุปกรณ์ในการพักแรมไปเอง และต้องเก็บและทำความสะอาดที่พักให้เรียบร้อยเมื่อเลิกใช้แล้ว การก่อไฟจะต้องไม่เก็บหรือตัดกิ่งไม้ยืนต้นมาใช้ และจะต้องระมัดระวังมิให้ไฟลุกลามไปยังที่อื่น ต้องดับไฟให้สนิททุกครั้งที่เลิกใช้ หากต้องการรายละเอียดเพิ่มเติมติดต่อสอบถามได้ที่
งานบ้านพัก ส่วนอุทยานแห่งชาติทางทะเล กรมป่าไม้ จตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทร. (02) 5612918-21 หรือ
อุทยานแห่งชาติหาดวนกร อำเภอทับสะแก จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 77130