ดับพิษ
Senna hirsuta (L.) Irwin & Barnebe
วงค์ Leguminosae - Caesalpinioideae
ชื่ออื่น ๆ โผงเผง (เชียงใหม่)
สรรพคุณ
- ราก ฝนน้ำิกินแก้เบื่อเมา
- ทั้งต้น ชาวเขาเผ่าลีซอ ใช้ต้มน้ำให้สตรีหลังคลอดดื่ม
ดันหมี
Gonocaryum lobbianum (Miers) Kurz
วงค์ Icacinaceae
ชื่ออื่น ๆ กัลปังหาต้น (ภูเก็ต); ก้านเหลือง คำเกี้ยวต้น มะดีควาย(เหนืือ); ปูตูบูแว (มลายู-นราธิวาส); หีควาย (ลำปาง); แสนเมือง (ลำปาง)
สรรพคุณ
- รากและลำต้น ต้มน้ำดื่ม แก้ดีซ่าน ตาเหลือง ตัวเหลือง
ตะไคร้หอม
Cymbopogon nardus Rendle
วงค์ Gramineae
ชื่ออื่น ๆ จะไคมะขูด ตะไครมะขูด (เหนือ); ตะไคร้แดง (นครศรีธรรมราช)
สรรพคุณ
- รากและต้น แก้แผลในปาก แก้ปากแตกระแหง ทำให้แท้ง ขับระดู ขับลมในลำใส้ แก้อาการแน่นจุกเสียด แก้อาเจียน แก้ไข้
- น้ำมันจากต้น ป้องกันยุง
- ทั้งต้น แก้ริดสีดวงในปาก ขับโลหิต ทำให้มดลูกบีบตัว ขับลมในลำใส้ แก้แน่นท้อง
- เหง้า เป็นยาบีบมดลูก ขับประจำเดือน ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ
ตะลิงปลิง
Averrhoa billimbi L.
วงค์ Oxalidaceae
ชื่ออื่น ๆ บลี มิง (มลายู-นราธิวาส); หลิงปลิง (ใต้)
สรรพคุณ
- ราก แก้พิษร้อนในกระหายน้ำ ยาสมาน บำรุงกระเพาะอาหาร แก้โลหิตออกตามลำใส้ แก้ริดสีดวงทวาร
- ดอก มีรสเปรี้ยวฝาด แก้ไอ
- ใบ แก้ลำใส้อักเสบ ไขข้ออักเสบ กามโรค รักษาสิว ตำพอกแก้คัน แก้คางทูม
- ผล แก้เสมหะเหนียว ฟอกโลหิต ฝาดสมาน ยาบำรุง แก้ปวดมดลูก แก้ไข แก้ไอ แก้เลือดแแกตามไรฟัน เจริญอาหาร ขับเหงื่อ
ตาเป็ดตาไก่
Ardisia crenata Sims
var.crenata
วงค์ Myrsinaceae
ชื่ออื่น ๆ ตาไก่ใบกว้าง (ทั่วไป)
สรรพคุณ
- ราก ต้มน้ำดื่ม ช่วยเจริญอาหาร
เตย
Pandanus amaryllifolius
Roxb.
วงค์ Pandanaceae
ชื่ออื่น ๆ เตยหอม(กลาง); ปาแนะวองิง (มลายู-นราธิวาส)
สรรพคุณ
- รากและลำต้น มีรสหวานเย็นหอม ใช้เป็นยาแก้กษัย ไตพิการ ยาขับปัสสาสะ แก้พิษร้อน แก้ร้อนใน กระหายน้ำ
- ใบ มีรสเย็น บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น ดับพิษไข้ ชูกำลัง
ถอบแถบน้ำ
Derris trifoliata Lour.
วงค์ Leguminosae - Papilionoideae
ชื่ออื่น ๆ แควบทะเล ผักแถบ (กลาง); ถอบแถบทะเล (เพชรบุรี); ถั่วน้ำ (นราธิวาส); ทับแถบ (สมุทรสงคราม)
สรรพคุณ
- ราก เป็นยาระบาย แก้พิษตานซาง ถ่ายเสมหะ ขับผายลม ทำให้ถ่ายอุจจาระ แก้ปวดตามข้อ แก้ปวดกระดูก
- เถา แก้ตาลขโมย ถอนพิษสำแดง ขับลม
- ใบ เป็นยาระบาย
- ทั้งต้น เป็นยาระบาย แก้อาการเกร็ง ขับพยาธิ ระบายพิษไข้
ทองพันชั่ง
Rhinacanthus nasutus (L.) Kurz.
วงค์ Acanthaceae
ชื่ออื่น ๆ ทองคันชั่ง หญ้ามันไก่ (กลาง
สรรพคุณ
- ราก มีรเมาสเบื่อรักษาโรคผิวหนังชนิดกลากเกลื้อน โรคผิวหนังที่เป็นน้ำเหลืองบางชนิด โรคผิวหนังชนิดผื่นคัน ขับปัสสาวะ ดับพิษไข้ แก้พิษตะขาบ แมลงป่อง แก้พิษงู ถอนพิษยาเบื่อ เป็นยาฆ่าเชื้อ แก้ลมเป็นพิษ แก้ริดสีดวง
- ต้น รักษาความดันโลหิต แก้โรคผิวหนัง แก้ริดสีดวงทวาร
- ใบ ใช้ใบสดหรือคั่วให้แห้งนำมาชงในน้ำใช้ดื่ม เป็นยาช่วยขับปัสสาวะ หรือใช้เป็นยาระบาย แก้ไข้ตัวร้อน แก้ปวดฝี รักษาโรคผิวหนัง กลากเกลื้อน
- ใบสดและราก โขลกละเอียด แช่เหล้า 1 สัปดาห์ ทาแก้กลากเกลื้อน
ทับทิม
Punica granatum L. var.granatum
วงค์ Punicaceae
ชื่ออื่น ๆ เซียะลิ้ว (จีน); พิลา (หนองคาย); พิลาขาว มะก่องแก้ว (น่าน); มะเก๊าะ (เหนทอ); หมากจัง (เงี๊ยว-แม่ฮ่องสอน)
สรรพคุณ
- เปลือกราก แก้ตกเลือด ถ่ายพยาธิ โรคบิดเรื้อรัง
- เปลือกต้น เป็นยาถ่ายพยาธิ
- ใบ ใช้ล้างแผล
- ดอก ต้มน้ำดื่ม แก้เลือดกำเดาแข็งตัว แก้หูชั้นในอักเสบ
- เปลือกผล ต้มน้ำกินแก้โรคท้องเสีีย โรคบิดเรื้อรัง ถ่ายเป็นมูกเลือด ถ่ายพยาธิ ตกขาว ดากออก แผลหิด กลากเกลื้อน
- เมล็ด บัรุงกระเพาะอาหาร แก้ท้องร่วง
เทพทาโร
Cinnamomum porrectum (Roxb.)
Kosterm.
วงค์ Lauraceae
ชื่ออื่น ๆ จวง จวงหอม (ใต้); จะไคต้น จะไคหอม(เหนือ); พลูต้นขาว (เชียงใหม่); มือแดกกะมางิง (มลายู-ปัตตานี); การบูร (หนองคาย)
สรรพคุณ
- ต้น แก้ลมแน่น แก้ลมจุกเสียด ขับผายลม แก้ปวดท้อง บำรุงธาตุ
- เปลือกต้น ขับลมในลำใส้และกระเพาะอาหาร ทำให้เรอ แก้ลมจุกเสียด แก้ปวดท้อง ขับผายลม บำรุงธาตุ
- แก่นต้น แก้ปวดท้อง ขับลมในลำใส้
- ใบ ขับลม แก้ธาตุพิการ แก้ไข้ เซื่องซึม ขับเสมหะ เจริญอาหาร
- ยาง แก้พยาธิ แก้ฟกบวม แก้คุทะราด
เ้ท้ายายหม่อม
Clerodendrum petasites (Lour.)
S. Moor
วงค์ Verbennaceae
ชื่ออื่น ๆ กาซะลอง จรดพระธรณี ดอกคาน (ยะลา); เท้ายายหม่อมป่า (อุบลราชธานี); ปิ้งขม ปิ้งหลวง (เหนือ); พญารากเดียว (ใต้); พญาเล็งจ้อน (เชียงใหม่); พมพี (อุดรธานี); พอกวอ (กะเหรี่ยง-กำแพงเพชร); พินพี (เลย); โพพิ่ง (ราชบุรี); ไม้เท้าฤาษี (เหนือ, ใต้); หญ้าลิ้นจ้อน (ประจวบคีรีขันธ์)
สรรพคุณ
- ราก ผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น ใช้เป็นยาเย็น เผาให้ร้อนใช้ผ้าห่อนังทับแก้ใส้เลื่อน รากผสมใบพิมเสน ต้น เหง้าว่านกีบแรด เนระพูสีทั้งต้น ใช้น้ำซาวข้าวและน้ำเกสรบุนนาคเป็นน้ำกระสายปั้นเป็นลูกกลอน กินถอนพิษไข้ ไข้กาฬ
- หัวใต้ดิน ใช้ทำแป้ง นำแป้งมาละลายน้ำ น้ำตาลกรวดตั้งไฟกวนให้สุก ให้คนไข้ที่เป็นโรคเบื่ออาหารและอ่อนเพลียกิน ทำให้เกิดกำลังและชุ่มชื่นหัวใจ
นมแมว
Cyathostemma micranthum (A.DC.)J.
sinclair
วงค์ Annonaceae
ชื่ออื่น ๆ -
สรรพคุณ
- ราก มีรสฝาด แก้กาฬผอมแห้งของสตรีที่อยู่ไฟไม่ได้ แก้พิษแมลงกัดต่อย
- เนื้อไม้ แก้ไข้หวัด ไข้ทับระดู ขับเสมหะ
น้อยหน่า
Annona squamosa L.
วงค์ Annonaceae
ชื่ออื่น ๆ เตียบ (เขมร); น้องแน่ (ใต้); มะนอแน่ มะแน่ (เหนือ); มะออจ้า ทะโอ จำ (เงี้ยว-เหนือ); ลาหนัง (ปัตตานี); หน่อเกล๊าะแซ (เงี้ยง-แม่ฮ่องสอน); หมักเขียบ (ตะวันออกเฉียงเหนือ)
สรรพคุณ
- ราก เป็นยาระบาย ทำให้อาเจียน แก้พิษงู ถอนพิษเบื่อเมา
- เปลือกต้น เป็นยาสมานลำใส้ สมานแผล แก้ท้องร่วง แก้รำมะนาด ยาฝาดสมาน
- ใบ ขับพยาธิ ลำใส้ แก้หิด ฆ่าเหา แก้กลากเกลื้อน แก้ฟกบวม
- ผล ผลดิบแก้พิษงู แก้ฝีในคอ กลาก เกลื้อน ฆ่าพยาธิผิวหนัง ผลแห้งแก้งูสวัด แก้ฝีในหู
- เมล็ด ตำผสมกับน้ำมะพร้าว ทาฆ่าพยาธิผิวหนัง ฆ่าหิด ฆ่าเหา
น้ำนอง
Polyalthia suberosa (Roxb.)
Thwaites
วงค์ Annonaceae
ชื่ออื่น ๆ กระทุ่มกลอง กระทุ่มคลอง กลึงกล่อม ชั่งกลอง ท้องคลอง (ราชบุรี); กำจาย (นครสวรรค์); ไคร้น้ำ (อุตรดิตถ์); จิงกล่อม (ใต้); ช่องกลอง (กาญจนบุรี); น้ำน้อย (เลย); ผักจ้ำ มะจ้ำ (เหนือ); มงจาม (อ่างทอง)
สรรพคุณ
- ใบและกิ่ง พบสาร suberosol มีฤทธิ์ต้านเชื้อ HIV ในหลอดทดลอง
นูดพระต้น
Flemingia stricta (Roxb.) ex
W.T.Aiton
วงค์ Leguminosae - Papilionoideae
ชื่ออื่น ๆ หางเสือ (ลำปาง)
สรรพคุณ
- ทั้งต้น ต้มน้ำดื่ม ขับเลือด
บอระเพ็ด
Tinospora crispa (L.) Miers
ex Hook.f. & Thomson
วงค์ Menispermaceae
ชื่ออื่น ๆ เครือเขาฮอ จุ่งจิง (เหนือ); เจตมูลหนาม (หนองคาย); ตัวเจตมูลย่าน เถาหัวด้วน (สระบุรี); หางหนู (สระบุรี, อุบลราชธานี)
สรรพคุณ
- ราก เจริญอาหาร ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้สูง มีอาการเพ้อ ครั่ง แก้ไข้พิษ
- ต้น แก้ไข้เหนือ แก้ไข้ตรีโทษ แก้ไข้พิษ แก้พิษฝีดาษ ระงับความร้อนทำให้เนื้อเย็น ขับน้ำย่อยอาหาร แก้ลมเดินไม่สะดวก ปวดเมือยร่างกาย ขับเสมหะ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้สะอึก เป็นยาอายุวัฒนะ บำรุงกำลัง เจริญอาหาร