อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่กิ่งอำเภอหนองหญ้าปล้องอำเภอท่ายาง อำเภอเขาย้อย จังหวัดเพชรบุรี และอำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีสภาพป่าที่อุดมสมบูรณ์ เป็นป่าต้นน้ำลำธารของแม่น้ำเพชรบุรี และแม่น้ำปราณบุรี และมีเอกลักษณ์ทางธรรมชาติที่สำคัญหลายแห่ง เช่น ทะเลสาป น้ำตก ถ้ำ หน้าผาที่สวยงาม ทั้งเป็นอุทยานแห่งชาติที่พื้นที่กว้างใหญ่ที่สุดของประเทศไทย มีเนื้อที่ประมาณ 2,915 ตารางกิโลเมตร หรือ 1,821,875 ไร่
ประวัติความเป็นมา
เมื่อคราวที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
เสด็จแปรพระราชฐานที่พระราชวังไกลกังวล อำเภอหัวหิน
จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และเสด็จที่เขื่อนแก่งกระจาน
ได้รับสั่งให้อธิบดีกรมป่าไม้
(นายถนอม เปรมรัศมี)
เข้าเฝ้าเมื่อวันที่
29 ตุลาคม พ.ศ.2522
ได้มีกระแสพระราชดำรัสว่า
เรื่องป่าต้นน้ำลำธารของแม่น้ำเพชรบุรี
ขอให้เจ้าหน้าที่ดูแลรักษาอย่าให้มีการลักลอบตัดไม้
ถางป่า ทำไร่ในป่าต้นน้ำของแม่น้ำเพชรบุรี
เพราะจะทำให้เกิดความแห้งแล้ง
แม้จะได้มีการให้สัมปทานป่าแปลงนี้ไปบ้างแล้ว
ก็ขอให้เจ้าหน้าที่ตรวจดูแลการทำไม้
อย่าให้เป็นการทำลายป่าเกิดขึ้น
จากพระราชดำรัสดังกล่าว
ประกอบกับนโยบายของรัฐบาลตามมติคณะรัฐมนตรี
เมื่อวันที่ 9 มกราคม พ.ศ.2522 ที่ให้รักษาป่าไว้
โดยการประกาศให้เป็นเขตอุทยานแห่งชาติ
กองอุทยานแห่งชาติ(เดิม) กรมป่าไม้ ได้มีคำสั่งที่
452/2523 ลงวันที่ 6 มีนาคม พ.ศ.2523
ให้นายสามารถ ม่วงไหมทอง
นักวิชาการป่าไม้ 4
ไปดำเนินการสำรวจหาข้อมูลเบื้องต้นบริเวณพื้นที่ป่าต้นน้ำลำธารแม่น้ำเพชรบุรีเหนือเขื่อนแก่งกระจาน
จังหวัดเพชรบุรี
ตามหนังสือรายงานการสำรวจ
ด่วนที่สุด ที่ กส.0708/จช. 67 ลงวันที่
15 เมษายน พ.ศ.2523 ปรากฏว่า
บริเวณป่าดังกล่าวเป็นป่าต้นน้ำลำธารของแม่น้ำเพชรบุรี และแม่น้ำปราณบุรี
เป็นภูเขาสลับซับซ้อน
สภาพป่าสมบูรณ์ มีทิวทัศน์สวยงาม
ประกอบด้วยน้ำตก ถ้ำ
หน้าผา ทะเลสาป พันธุ์ไม้มีค่านานาชนิด
เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าต่าง
ๆ เช่น เลียงผา วัวแดง
กระทิง นก ปลาต่างๆ และช้างป่า
ซึ่งเป็นสัตว์คู่บ้านคู่เมือง
เหมาะสมที่จะจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ
เพื่อเป็นแหล่งพักผ่อนหย่อนใจและศึกษาความรู้ด้านต่างๆ
ทั้งเป็นการรักษาสภาพป่าให้คงอยู่เป็นสมบัติของชาติถาวรสืบไป
ดังพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จ-พระเจ้าอยู่หัว
ก รมป่าไม้จึงได้เสนอคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ
ได้มีมติการประชุมครั้งที่ 2/2523
เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ.2523
เห็นสมควรให้ออกพระราชกฤษฎีกา
กำหนดที่ดินบริเวณดังกล่าวเป็นอุทยานแห่งชาติ
โดยได้มีพระราชกฤษฎีกา
กำหนดบริเวณพื้นที่ป่ายางน้ำกลัดเหนือ
และป่ายางน้ำกลัดใต้ในท้องที่ตำบลน้ำกลัดเหนือ
กิ่งอำเภอหนองหญ้าลาดอำเภอเขาย้อย
และตำบลสองพี่น้อง
ตำบลแก่งกระจาน อำเภอท่ายาง
จังหวัดเพชรบุรี
ให้เป็นอุทยานแห่งชาติในปี พ.ศ.
2524 โดยประกาศไว้ในราชกิจจา-นุเบกษา เล่ม 98 ตอนที่
92 ลงวันที่ 12 มิถุนายน
พ.ศ.2524 นับเป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 27
ของประเทศ
ส่วนอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้
ได้กระทำพิธีเปิดอุทยานแห่งชาติแก่งกระจานอย่างเป็นทางการ
เมื่อวันที่ 20 เมษายน พ.ศ.2526
โดยมีปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (ดร.เถลิง
ธำรงนาวาสวัสดิ์)
เป็นประธานในพิธีเปิด
ต่อมาคณะอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
ชาวอำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ได้มีหนังสือลงวันที่
17 ตุลาคม พ.ศ.2525 ถึงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (นายชวน
หลีกภัย) ขอให้ทำการอนุรักษ์ป่าห้วยแร่ห้วยไคร้ ตำบลหนองพลับ
อำเภอหัวหิน
จังหวัดประจวบคีรีขันธ์
กรมป่าไม้ จึงได้ให้นายสามารถ ม่วงไหมทอง
ทำหน้าที่หัวหน้าอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน
และนายรุ่งโรจน์ อังกุรทิพากร
เจ้าพนักงานป่าไม้ 2
ทำการสำรวจหาข้อมูลเบื้องต้น ปรากฏว่า
ในบริเวณดังกล่าวมีสภาพป่าสมบูรณ์ดี
มีทิวทัศน์สวยงาม มีเอกลักษณ์ธรรมชาติที่สวยงาม เช่น
น้ำตก ถ้ำ หน้าผา ลานหิน
และมีสัตว์ป่านานาชนิดอาศัยอยู่
โดยมีอาณาเขตติดต่อกับเขตอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน
จังหวัดเพชรบุรี
ตามหนังสือรายงานผลการสำรวจ ที่
กส. 0713(กจ)78 ลงวันที่ 3 พฤษภาคม พ.ศ.2526
จึงเห็นควรให้ขยายเขตอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน
ออกไปครอบคลุมพื้นที่ดังกล่าว
กรมป่าไม้จึงได้เสนอคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติได้มีมติการประชุมครั้งที่ 1/2527
เมื่อวันที่ 23 มกราคม พ.ศ.2527
ให้ขยายเขตอุทยานแห่งชาติให้ครอบคลุมพื้นที่ดังกล่าว
ซึ่งได้มีพระราชกฤษฎีกาขยายเขตอุทยานแห่งชาติป่ายางน้ำกลัดเหนือ
และป่ายางน้ำกลัดใต้ ในท้องที่ตำบลแก่งกระจาน ตำบลสองพี่น้อง
ตำบลกลัดหลวง อำเภอท่ายาง
จังหวัดเพชรบุรี และตำบลหนองพลับ อำเภอหัวหิน
จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ในปี
พ.ศ. 2527 โดยประกาศไว้ในราชกิจจานุเบกษา
เล่ม 101 ตอนที่ 194 ลงวันที่ 27 ธันวาคม
พ.ศ.2527