แก้วเจ้าจอม (Guaiacum officinale L. )

ไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. ข้อพองเป็นปุ่ม ใบประกอบปลายคู่ ก้านใบยาว 0.5–1 ซม. ใบย่อยมี 2–3 คู่ รูปไข่กลับหรือรูปรีกว้าง ปลายมนกลม โคนรูปลิ่มกว้าง ไร้ก้าน ช่อดอกแบบช่อกระจุก มี 3–4 ดอก ออกตามปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงขนาดเล็ก 5 กลีบ ดอกสีฟ้าอมม่วงหรือขาว มี 5 กลีบ รูปขอบขนานหรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 1–2 ซม. รวมก้านสั้น ๆ เกสรเพศผู้ 10 อัน อับเรณูติดที่ด้านหลัง รังไข่ 2–5 ช่อง เกสรเพศเมีย 1 อัน ผลแห้งแตกรูปหัวใจ แบน ยาว 1.5–2 ซม. ปลายมีติ่งแหลม ขอบหนา 2 ข้าง สีเหลืองอมส้ม มี 1–2 เมล็ด เมล็ดมีเยื่อหุ้มสีแดง

มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาใต้ อเมริกากลาง และรัฐฟลอริดาของสหรัฐอเมริกา เป็นดอกไม้ประจำชาติของจาไมก้า อยู่ในบัญชีที่ 2 ของ CITES เนื้อไม้โดยเฉพาะแก่นมีความแข็งแรงสูง เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน ชื่อสามัญ Lignum vitae หมายถึงไม้แห่งชีวิต (wood of life) อนึ่ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงนำต้นกล้ามาจากเกาะชวา และทรงปลูกที่วังสวนสุนันทา เป็นดอกไม้ประจำมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

สกุล Guaiacum L. มีประมาณ 5 ชนิด พบเฉพาะในทวีปอเมริกา ชื่อสกุลมาจากภาษาสเปนในอเมริกาใต้ “guaiac” หรือ “guayaco” ที่ใช้เรียกแก้วเจ้าจอม

แก้วเจ้าจอม: ใบประกอบปลายคู่ มีใบย่อย 2–3 คู่ ไร้ก้าน กลีบดอกสีฟ้าอมม่วง ผลรูปหัวใจ ปลายมีติ่งแหลม ขอบผลหนา (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา, สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)