อุทยานแห่งชาติเวียงโกศัย เป็นอุทยานแห่งชาติแห่งแรกของจังหวัดแพร่ มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่อำเภอลอง อำเภอวังขึ้น   จังหวัดแพร่ และอำเภอเถิน อำเภอสบปราบ อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง มีสภาพป่าเป็นภูเขาสูงสลับซับซ้อน ทิวทัศน์และน้ำตกสวยงามหลายแห่ง เช่น น้ำตกแม่เกิ๋งหลวง น้ำตกแม่-เกิ๋งน้อย และมีบ่อน้ำแร่แม่จอก ซึ่งเป็นบ่อน้ำร้อน ทั้งเป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร อุทยานแห่งชาติเวียงโกศัยมีเนื้อที่ประมาณ 410 ตารางกิโลเมตร หรือ 256,250 ไร่

ประวัติความเป็นมา

             น้ำตกแม่เกิ๋ง อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติแม่เกิ๋ง ท้องที่ตำบลแม่ป้าก อำเภอวังชิ้น   จังหวัดแพร่ เป็นน้ำตกที่สวยงามและมีน้ำตกตลอดทั้งปี ในปี พ.ศ. 2519 ทางอำเภอวังชิ้นมีโครงการจะสร้างเป็นวนอุทยาน เพื่อเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ ซึ่งกรมป่าไม้ได้มีหนังสือที่ กส.0708/12473 ลงวันที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2522 ให้นายวิจารณ์ วิทยศักดิ์ นักวิชาการป่าไม้ 6 ไปทำการสำรวจ ปรากฏว่าบริเวณน้ำตกแม่เกิ๋งเป็นพื้นที่ที่เหมาะสมจัดตั้งเป็นวนอุทยานได้ ตามหนังสือรายงานที่ กส.0788/188 ลงวันที่ 10 กันยายน พ.ศ. 2522 กรมป่าไม้จึงได้มีหนังสือด่วนมากที่ กส.0708/17711 ลงวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2522   ให้ป่าไม้เขตแพร่ส่งเจ้าหน้าที่เข้าไปสำรวจอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งเขตแพร่ได้มีคำสั่งที่ 816/2522 ให้นายทวี สุขโกษา เจ้าพนักงานป่าไม้ 5 ทำการสำรวจหาข้อมูลบริเวณน้ำตกแม่เกิ๋ง เพื่อดำเนินการจัดตั้งให้เป็นอุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่เกิ๋ง   ตามนโยบายของอดีตรัฐมนตรีช่วยกระทรวงมหาดไทย (นายณรงค์ วงศ์วรรณ สส. แพร่) และเพื่อเป็นการสนองนโยบายของรัฐบาลตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 9 มกราคม พ.ศ. 2522 ที่ให้รักษาป่าไว้โดยการประกาศให้เป็นเขตอุทยานแห่งชาติ และกองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ ได้มีคำสั่งที่ 2428/2522
ลงวันที่ 7 ธันวาคม พ.ศ. 2522 ให้นายวิทยา เฉิดดิลก นักวิชาการป่าไม้ 5 ไปทำหน้าที่หัวหน้าอุทยานแห่งชาติแม่เกิ๋ง และทำการสำรวจจัดตั้งอุทยานแห่งชาติแห่งนี้

            สำนักงานป่าไม้เขตแพร่ได้มีหนังสือที่ กส.0709(พร)/1619 ลงวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2523     ส่งรายงานการสำรวจของ    นายทวี สุขโกษา ลงวันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2523 และอุทยานแห่งชาติ แม่เกิ๋ง ได้มีหนังสือรายงานการสำรวจที่ กส.0708(มก)/23   ลงวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2523    ปรากฏว่าพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ (บางส่วน) ท้องที่อำเภอวังชิ้น อำเภอลอง จังหวัดแพร่ และป่าโครงการไม้ฟืน (บางส่วน) อำเภอสบปราบ กับป่าโครงการ (บางส่วน) อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง รวมเนื้อที่ประมาณ 410 ตารางกิโลเมตร ลักษณะทั่วไปมีทิวทัศน์ทางธรรมชาติที่สวยงาม มีสัตว์ป่านานาชนิดอาศัยอยู่ มีคุณค่าทางด้านการศึกษามาก เหมาะสมที่จะตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ได้นำเสนอ คณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ มีมติในการประชุมครั้งที่ 2/2523 เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2523 เห็นสมควรให้ออกพระราชกฤษฎีกากำหนดให้พื้นที่ดังกล่าวเป็นอุทยานแห่งชาติ และให้ใช้ชื่อว่า “อุทยานแห่งชาติเวียงโกศัย” ซึ่งเป็นชื่อดั้งเดิมของจังหวัดแพร่   โดยได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดบริเวณที่ดินป่าแม่พริก ป่าแม่เสลียม ป่าแม่ทาน และป่าแม่จางฝั่งซ้าย ในท้องที่ตำบลดอนไฟ ตำบลบ้านกิ่ว ตำบลบ้านบอน อำเภอแม่ทะ ตำบลสมัย ตำบลสบปราน อำเภอสบปราบ และตำบลแม่ถอด ตำบลแม่ปะ อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง และป่าแม่สรอบ ป่าแม่เกิ๋ง ป่าแม่ปง และป่าแม่ลอง ในท้องที่ตำบลหัวทุ่ง อำเภอลอง และตำบลแม่ห้าก ตำบลแม่พุง ตำบลสรอย อำเภอวังชิ้น จังหวัดแพร่ ให้เป็นอุทยานแห่งชาติในปี พ.ศ. 2524 ซึ่งประกาศไว้ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 98 ตอนที่ 168 ลงวันที่ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2524 นับเป็นอุทยานแห่งชาติแห่งที่ 35 ของประเทศ

              กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ ได้กระทำพิธีเปิดป้ายอุทยานแห่งชาติเวียงโกศัย อย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 22 มกราคม พ.ศ. 2526 โดยมีนายณรงค์ วงศ์วรรณ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เป็นประธานในพิธี
เปิด