อุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่สุรินทร์ ตั้งอยู่ในท้องที่อำเภอขุนยวมและอำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน สภาพพื้นที่เป็นป่าเขา เรียงรายสลับซับซ้อน มีภูเขาหินและหน้าผาน้อยใหญ่ สูงชันในลักษณะที่แตกต่างกันและคล้ายกันที่สวยงามหลายแห่ง เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารที่อุดมสมบูรณ์ ตลอดจนมีเอกลักษณ์ทางธรรมชาติที่สวยงาม เช่น น้ำตกต่างๆ อุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่สุรินทร์ มีเนื้อที่ประมาณ 396.60 ตารางกิโลเมตร หรือ 247,875 ไร่
ประวัติความเป็นมา
ด้วยกรมป่าไม้ได้รับหนังสือจังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่ มส. 09/71ลงวันที่ 3 มกราคม 2523 แจ้งว่าจังหวัดได้รับหนังสืออำเภอขุนยวม ที่มส. 0953/3338 ลงวันที่ 11 ธันวาคม 2522 เรื่องขอให้จัดตั้งวนอุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่สุรินทร์ เพื่ออนุรักษ์บริเวณน้ำตกแม่สุรินทร์ ซึ่งเป็นน้ำตกที่สวยงามไว้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ ตามที่ นายสกุล อนันตกุลกำเนิด เจ้าพนักงานป่าไม้ 3 เสนอโครงการจัดตั้งวนอุทยานน้ำตกแม่สุรินทร์ ประกอบกับปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (ดร. เถลิง ธำรงนาวาสวัสดิ์) ได้บินตรวจป่า พบว่าบริเวณป่าของอำเภอขุนยวม และอำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน มีลักษณะเด่นตามธรรมชาติ และมีน้ำตกสวยงามหลายแห่ง จึงให้กองอุทยานแห่งชาติ ดำเนินการสำรวจ กองอุทยานแห่งชาติได้มีหนังสือ ที่ กส. 0708/1140 ลงวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2523 เสนอกรมป่าไม้ให้เจ้าหน้าที่สำนักงานป่าไม้ เขตแม่สะเรียงทำการสำรวจ ซึ่งสำนักงานป่าไม้เขตแม่สะเรียงได้มีคำสั่งที่ 180/2523 ลงวันที่ 4 มิถุนายน 2523 ให้นายอุดม ธัมทะมาลา เจ้าพนักงานป่าไม้ 4 ทำการสำรวจ ปรากฏว่า ป่าน้ำตกแม่สุรินทร์เป็นภูเขาสลับซับซ้อน สภาพป่าอุดมสมบูรณ์ เป็นป่าต้นน้ำลำธารของลำน้ำหลายสาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณดอยปุยมีลักษณะเป็นยอดเขาสูง มีรูปร่างคล้ายฝาชี ข้างบนยอดแบนเป็นที่ราบ อากาศหนาวจัด ทั้งมีน้ำตกที่สวยงาม 2 แห่ง คือ น้ำตกแม่สุรินทร์ และน้ำตกผาบ่อง เหมาะสมที่จัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ ตามรายงานผลการสำรวจหนังสือสำนักงานป่าไม้เขตแม่สะเรียง ที่ กส. 0709(มร.)/2360 ลงวันที่ 19 สิงหาคม 2523
กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ได้นำเสนอคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ มีมติในการประชุมครั้งที่ 3/2523 เมื่อวันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2523 เห็นชอบให้กำหนดบริเวณป่าดังกล่าวเป็นอุทยานแห่งชาติ โดยได้มีพระราชกฤษฎีกา กำหนด บริเวณที่ดิน ป่าแม่ปายฝั่งซ้ายและป่าแม่สุรินทร์ในท้องที่ตำบลปางหมู ตำบลผาบ่อง ตำบลห้วยโป่ง อำเภอเมือง และตำบลขุนยวม อำเภอแม่ยวมน้อย อำเภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน ให้เป็นอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2524 ซึ่งประกาศไว้ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 98 ตอนที่ 180 ลงวันที่ 29 ตุลาคม พ.ศ. 25