ไม้พุ่ม รอเลื้อยหรือไม้ต้น แยกเพศต่างต้นหรือร่วมต้น ส่วนมากมีหนาม หูใบแยกหรือเชื่อมติดกัน ร่วงเร็ว ใบเรียงสลับระนาบเดียว เนื้อใบมีผลึกซิสโทลิท ช่อดอกแบบช่อกระจะ ช่อเชิงลด หรือช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ใบประดับและใบประดับย่อยขนาดเล็ก บางครั้งดอกสมบูรณ์เพศ ช่อดอกเพศผู้ดอกจำนวนมาก เกสรเพศผู้ 3–5 อัน ช่อดอกเพศเมียมักมีดอกเดียว กลีบรวมส่วนมากมี 4 กลีบ บางครั้งขยายในผล ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเพศเมียแยก 2 แฉก ผลสด ผนังชั้นในแข็ง แห้งแตกหรือไม่แตก โคนมักขยายด้านเดียว มีเมล็ดเดียว

สกุล Streblus มีประมาณ 22 ชนิด ส่วนมากพบในเอเชียเขตร้อน ในไทยมี 6 ชนิด ชื่อสกุลอาจมาจากภาษาละติน “strebula” ส่วนโค้งที่สด หมายถึงผลสดที่มักขยายที่โคนด้านเดียว หรือมาจากภาษากรีก “streblos” บิดเวียน ตามลำต้นที่มักบิดงอ หลายชนิดมีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่างโดยเฉพาะเปลือกและน้ำยางมีสรรพคุณต้านเชื้อแบคทีเรีย

ไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. มักแตกกอ หูใบยาว 3–5 มม. ใบรูปรี รูปไข่กลับ หรือรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 13 ซม. แผ่นใบสาก ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 4–8 เส้น ก้านใบยาว 1–5 มม. ช่อดอกเพศผู้แบบช่อกระจุกแน่น เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5–1 ซม. ก้านช่อยาวได้ถึง 1.5 ซม. ดอกเกือบไร้ก้าน กลีบรวมยาวประมาณ 2 มม. เกสรเพศผู้ยาวเท่า ๆ กลีบรวม ช่อดอกเพศเมียก้านช่อยาวได้ถึง 2 ซม. กลีบรวมขยายในผล ยาว 5–8 มม. มีขนสั้นนุ่ม ยอดเกสรเพศเมียขยายในผลยาวได้ถึง 1.2 ซม. ผลเส้นผ่านศูนย์กลาง 6–8 มม. สุกสีเหลืองอมส้ม

พบที่อินเดีย ศรีลังกา ภูฏาน บังกลาเทศ จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่า ที่โล่ง หรือบนเขาหินปูน ความสูงถึงประมาณ 700 เมตร เนื้อไม้ทุบใช้แปรงฟันแก้เหงือกอักเสบ

ชื่อสามัญ   Siamese rough bush, Tooth brush tree

ชื่ออื่น   กักไม้ฝอย (ภาคเหนือ); ข่อย (ทั่วไป); ซะโยเส่ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); ตองขะแหน่ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); ส้มพอ (เลย); สะนาย (เขมร)